Klanten DSB moeten hand in eigen boezem steken

Onderwerp:
Klanten DSB moeten hand in eigen boezem steken image
22 okt 2009
De ondergang van DSB Bank wordt toegeschreven aan het falende management van DSB, het tekortgeschoten toezicht van de Nederlandsche Bank en de hetze gevoed door de oproep van Pieter Lakeman en de berichtgeving in de media. Wat hierbij over het hoofd wordt gezien, is dat de klanten van DSB vrijwillig de dubieuze producten van de bank hebben afgenomen.

Toen ik vijf jaar geleden na zorgvuldig zoeken een prachtig huis had gevonden, moest ik nog snel even de hypotheek regelen. Vertrouwend op mijn financieel adviseur, had ik me bijna een hypotheek van DSB Bank aan laten smeren. Als mijn vader niet terloops had opgemerkt dat er ‘iets vreemds’ aan de hand was met DSB, dan was ik nu wellicht ook lid geweest van de Stichting Hypotheekleed van de heer Lakeman. Als een hoogleraar economie al bijna valt voor twijfelachtige praktijken, hoe zit het dan met de gemiddelde burger?

Hebzucht en beperkte rationaliteit

Ons gedrag wordt beïnvloed door een financieel-economisch uiterst gevaarlijke combinatie van hebzucht, beperkte rationaliteit en onrealistisch optimisme. Verlangend naar een LED TV, een nieuwe auto en een prachtig huis en verblind door verkopers die de hemel beloven en de hel leveren, hebben klanten zich massaal gestort in de armen van DSB Bank.

We kunnen en willen niet zorgvuldig met grote geldbedragen omgaan. Waar we veel tijd steken in het zoeken naar een mooi huis, regelen we de bijbehorende hypotheek bij voorkeur snel. Waar we de Albert Heijn bonusfolder zorgvuldig doorpluizen voor koopjes, gaan we bij de keuze van een lening gemakzuchtig af op de mening van iemand die we beschouwen als expert. Daar heeft DSB Bank heel handig gebruik van weten te maken.

Onrealistisch optimisme

Om de financieel-economische gedragsmix nog gevaarlijker te maken, zijn we ook behept met onrealistisch optimisme. We denken dat ons bovengemiddeld vaak iets goeds zal overkomen en dat ons bovengemiddeld weinig iets slechts zal gebeuren. We kunnen echter niet allemaal bovengemiddeld goede autobestuurders zijn. Tegelijkertijd geeft onrealistisch optimisme ons de neiging te denken dat het allemaal wel goed zal komen als we een uiterst riskante lening bij DSB Bank afsluiten.

Vermijden verlies

Blijken we de verkeerde keuze te hebben gemaakt, dan leidt het omgaan met dit verlies tot allerlei beperkt rationeel gedrag. De verklaring is dat mensen in het algemeen gericht zijn op het vermijden van verlies. Als gevolg hiervan tellen verlies en winst niet even zwaar in onze beleving. Staan we bijvoorbeeld op verlies in het casino, dan gaan we ons nog roekelozer gedragen. Daar lijkt Pieter Lakeman met zijn oproep aan klanten van DSB Bank om hun geld weg te halen ook het slachtoffer van te zijn geworden.

Het financiële stelsel valt of staat met vertrouwen. En dat vertrouwen had al een ernstige deuk opgelopen als gevolg van de kredietcrisis. In die voedingsbodem vond de oproep van de heer Lakeman een gewillig gehoor. Wat individueel, op korte termijn rationeel is, hoeft echter niet collectief, op lange termijn rationeel te zijn. Vanuit korte-termijn eigenbelang leek het wellicht verstandig om gehoor te geven aan de oproep van meneer Lakeman. Het lange-termijn effect is evenwel de ondergang van DSB Bank en daar is niemand bij gebaat. (Waarschijnlijk beschouwen de leden van de Stichting Hypotheekleed Pieter Lakeman als expert en schakelt hun kritisch vermogen zich uit in zijn bijzijn.)

Geen hand in eigen boezem?

Waarom steken de klanten dan niet de hand in eigen boezem? Het antwoord moet gezocht worden in de zogenaamde ‘self-serving bias’ (Campbell en Sedikides 1999). Deze houdt in dat als het goed met ons gaat, we denken dat we het aan onszelf te danken hebben. Maar als het slecht met ons gaat, dan wijten we het aan onze omgeving. Deze zelfoverschatting wordt ook wel het Dodo-effect genoemd, naar de passage in Alice in Wonderland waarin de Dodo op de vraag wie er gewonnen heeft, antwoordt dat iederéén heeft gewonnen.

Bescherm klant tegen eigen beperkingen

Bij de ondergang van DSB Bank heeft evenwel iedereen verloren. Om herhaling te voorkomen, is het noodzakelijk dat burgers in bescherming worden genomen tegen hun hebzucht, beperkte rationaliteit en onrealistisch optimisme vooral waar het gaat om geldzaken. Dit kan, bijvoorbeeld, door middel van een geldwijzer in aanvulling op de activiteiten van het Nibud en naar analogie van de kieswijzer. Immers, wij spitten niet alle partijprogramma’s door voordat we besluiten op welke partij we gaan stemmen. Daarbij laten velen van ons zich informeren door de kieswijzer. Nu wil het toeval dat de website www.geldwijzer.nl in handen is van DSB Bank. Laat de overheid die overnemen om burgers te behoeden tegen hun financieel-economische dwalingen. En laat ze snel zijn, want we hebben ook nog eens allemaal last van rampenbijziendheid.

We zijn ‘penny wise, pound foolish,’ zoals de Engelsen het zo mooi verwoorden. De ondergang van DSB Bank geeft de noodzaak aan om de burger ook ‘pound wise’ te maken.

* Een gewijzigde versie van dat artikel is eerder verschenen in de Volkskrant van 20 oktober 2009.

Referentie:

Campbell, W. K., en Sedikides, C., 1999, Self-threat magnifies the self-serving bias: A meta-analytic integration. Review of General Psychology, 3, 23-43.

Te citeren als

Esther-Mirjam Sent, “Klanten DSB moeten hand in eigen boezem steken”, Me Judice, 22 oktober 2009.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail