Eurozone kan sinds kort een Grexit overleven

Onderwerp:
Afbeelding van een kaartenhuis
Afbeelding ‘House of cards’ van Esther Gibbons (CC BY-ND 2.0)
De strategie van de eurozone leek lange tijd verdacht veel op doormodderen, maar volgens de monetaire economen Eijffinger en Mujagic hebben de lidstaten daarmee tijd gekocht om de blootstelling aan het risico van een Grieks faillissement af te dekken. Het voorstel om het noodfonds een bankvergunning te geven en Griekse obligaties te weigeren als onderpand zijn allemaal tekenen dat het spel harder wordt en een Griekse exit met de dag waarschijnlijker wordt.

Faillissement onvoorstelbaar?

Sinds kort spreken steeds meer politici openlijk erover dat Griekenland de eurozone zal moeten verlaten (lees: failliet gaan), als het land zich weer eens niet aan de afspraken houdt. Vaak zijn het dezelfde mensen die nu praten over de zogeheten Grexit, die vorig jaar nog zulke ideeën voor absurd hielden. Die draai heeft alles te maken met de strategie van de aanpak van de crisis. Hoewel het op het eerste gezicht lijkt dat de eurozone geen strategie heeft maar gewoon maar wat aandoet, is niets minder waar.

Toen de eurocrisis begon in 2009, was het bekend dat een eventueel faillissement van Griekenland onvoorspelbare maar dramatische gevolgen zou hebben voor de Europese banken en daarmee voor de overheidsfinanciën en economische groei in de rest van de muntunie en daarbuiten. Veel banken zouden omvallen omdat ze veel Griekse staatsobligaties in bezit hadden maar ook staatsobligaties van landen zoals Portugal, Spanje en Italië, die ook stuk voor stuk minder waard zouden worden bij een Grieks faillissement. Met omvallende banken zouden de economieën in de rest van de eurozone behoorlijk krimpen, waardoor de overheidsfinanciën zouden ontsporen. Het eindresultaat was een uiterst negatieve spiraal van economische krimp, toenemende werkloosheid, stijgende rentes en toenemende begrotingstekorten en staatsschulden zijn. De waarde van de euro zou scherp dalen. Al met al, het voortbestaan van de Europese Monetaire Unie, zo niet de Europese Unie, zou ernstig in gevaar komen.

Tijd kopen

Dit gevaar was dé reden waarom de eurolanden Athene gesteund hebben met honderden miljarden euro’s en de Europese Centrale Bank (ECB) het monetair beleid behoorlijk verruimde, ondanks het feit dat Griekenland keer op keer alle afspraken aan haar laars lapte en de verplichtingen niet nakwam. De eurozone was gegijzeld door het gevaar van dramatische gevolgen bij een Grieks faillissement, dat er simpelweg geen andere optie was. Wat wel mogelijk was, is de tijd gebruiken om reddingsboeien uit te werpen zodat ergens in de toekomst bij een, onvermijdelijke, Grieks faillissement die dramatische gevolgen veel minder ernstig zouden zijn.

Dat is de strategie van de eurozone geweest. Als onderdeel daarvan moesten de banken in alle eurolanden zo snel mogelijk hun blootstelling aan Griekenland, maar ook Spanje en Italië, afbouwen. Aangezien er veel te weinig kopers waren, stapte de ECB erin. Via haar opkoopprogramma voor staatsobligaties, het SMP-programma, besteedde de centrale bank enkele honderden miljarden euro’s. Daarnaast zette de ECB haar leenloket voor banken wijd open. De eurozonebanken konden tot twee keer toe onbeperkt geld lenen met een looptijd van drie jaar.

Minder blootstelling

Het gevolg van dit alles was dat bijna alle banken uit de eurozone tegenwoordig veel minder staatsobligaties van de zwakke eurolanden in hun boeken hebben. Zij hoeven ook geen liquiditeitsproblemen te vrezen, dankzij de onbeperkte en langlopende leningen van de ECB.Met grootschalige aankopen van de Italiaanse en de Spaanse staatsobligaties, zorgde de ECB er ook voor dat beleggers de indruk kregen dat die twee landen niet aan zichzelf overgelaten zullen zijn.

Stappen ECB verklaard

De recente geluiden uit de ECB-hoek dat het ESM-noodfonds een bankvergunning zou kunnen krijgen en de weigering van de Griekse staatsobligaties als onderpand voor leningen, moeten dan ook in dit licht worden gezien. Met een noodfonds in het bezit van een bankvergunning zou de eurozone over een behoorlijke oorlogskas beschikken om de eurolanden en banken die in problemen komente steunen. Met een bankvergunning zou het noodfonds namelijk geld kunnen lenen bij de ECB, zoals elke bank dat doet. Daarmee zou voor elke euro in het noodfonds, het noodfonds honderden euro’s kunnen lenen en inzetten om de zwakke eurolanden en banken te steunen.

Hetzelfde geldt voor het besluit van de Europese leiders om het geld uit de noodfondsen te gebruiken om de Spaanse banken te steunen. Beide waren tot nu toe een soort taboe, maar zijn sinds kort juist gemeengoed geworden. Beide zijn erop gericht de klap die een Grieks faillissement en uittreding uit de eurozone teweeg zou brengen, milder te maken op de rest van de eurozone.

Getuige de veel hardere woorden van de Europese politici richting Griekenland de laatste tijd en openlijk gepraat over een Grexit, vinden zij blijkbaar dat de eurozone het punt heeft bereikt waar een Griekse uittreding uit de muntunie niet langer dramatische gevolgen zal hebben voor de rest van de eurozone. De meest zwakke schakels, de banken, Italië en Spanje, hebben veel reddingsboeien toegeworpen gekregen. Een noodfonds met een bankvergunning waarvoor de geesten rijp worden gemaakt, zou de moeder alle reddingsboeien zijn.

Grexit niet fataal

Tot voor kort zou een Griekse uittreding een ramp zijn geweest voor de rest van de muntunie die er waarschijnlijk aan ten onder was gegaan. Voor het eerst kan de eurozone het zich echter veroorloven ‘nee’ te zeggen tegen een nieuwe hulpaanvraag van Griekenland. Daardoor is de kans dat Griekenland uit de eurozone zal (moeten) stappen in de nabije toekomst groter dan ooit. Wat heel lang tot een oncontroleerbare chaos zou hebben geleid, leidt sinds kort slechts tot een beheersbare ramp. Het verschil is enorm. Een beheersbare ramp is ook erg en economisch schadelijk, maar niet fataal.

• Deze bijdrage stond eerder in het Financieele Dagblad van 30 juli 2012.

Te citeren als

Sylvester Eijffinger, Edin Mujagic, “Eurozone kan sinds kort een Grexit overleven”, Me Judice, 1 augustus 2012.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Afbeelding ‘House of cards’ van Esther Gibbons (CC BY-ND 2.0)

Ontvang updates via e-mail