België: een onbestuurbaar land?

België: een onbestuurbaar land? image
7 feb 2011
Het ziet er naar uit dat België het wereldrecord coalitievorming heel binnenkort zal breken. Reden tot nationale trots levert dit niet op; wel tot onrust. Hoe heeft het zover kunnen komen? En wat brengt de toekomst? Dit zijn twee vragen die de Belgische econoom Paul De Grauwe zal proberen te beantwoorden.

Optimale omvang land

Eén van de paradoxen van globalisering is dat ze de optimale omvang van landen kleiner maakt. Deze paradox werd heel scherp geanalyseerd in het boek van Alesina en Spolaore, The Size of Nations (2003), en is heel toepasselijk op België.

Ten gevolge van globalisering en de Europese economische integratie kan België even goed als grotere landen genieten van de economische voordelen van een grote markt (schaalvoordelen, specialisatie). Maar ook subentiteiten zoals Vlaanderen en Wallonië kunnen daar volop van genieten. Een splitsing van het land zou dus weinig economische nadelen tot gevolg hebben. Bovendien behoren Vlaanderen en Wallonië tot de eurozone, en zullen ze bij een eventuele splitsing dezelfde munt blijven gebruiken. De kosten die ontstaan, omdat een kleinere munt moet worden gebruikt vervalt. “Small is beautiful” dus, zoals ook blijkt uit het feit dat in de wereldtop-10 van de landen met het hoogste per capita inkomen negen landen ongeveer dezelfde dimensie hebben als België of zelfs kleiner zijn.

Wanneer de kosten van de scheiding dalen, is het van belang dat er voldoende cohesie bestaat tussen de partners die deel uitmaken van de unie. In feite is het zo dat als de kosten van de scheiding dalen de cohesie belangrijker wordt als factor die de unie moet bestendigen. Zoals in het huwelijk: als de kosten van de scheiding hoog zijn, blijven partners die voortdurende ruzie maken toch samen. Ze zijn weliswaar ongelukkig maar ze blijven onder één dak wonen. Als de scheidingskosten dalen, vluchten de strijdende partners het huis uit.

Weinig cohesie

Het probleem van België is dat terwijl de scheidingskosten zijn gedaald, de cohesie van het land dramatisch is gedaald. Er zijn daar verschillende redenen voor. Een eerste reden is sociaaleconomisch. Toen het Franstalige deel van het land een economisch dominante positie innam, was de elite Franstalig. De Vlamingen die wensten op te klimmen op de economische ladder moesten zich het Frans en de Franse cultuur eigen maken. Het bestaan van deze Franstalige elite (van Vlamingen en Walen) was een belangrijke factor van cohesie. Nu de rollen omgekeerd zijn en Vlaanderen economisch dominant is geworden, is de noodzaak voor de Vlamingen om Franstalig te zijn verdwenen. België is een land geworden met twee elites, een Nederlandstalige en een Franstalige, die minder en minder met elkaar te maken hebben. Terwijl de hoog opgeleide Vlaming van vroeger naar Parijs keek, heeft hij of zij nu de ogen gericht naar Londen en New York, terwijl de Franstalige elite naar Parijs blijft staren. Het gevolg is dat het land meer en meer twee subculturen kent die elkaar minder en minder begrijpen, en ook geen interesse meer hebben voor elkaar.

Een tweede factor in de steile daling van de cohesie in België is politiek. Gedurende de jaren zeventig werden alle politieke partijen gesplitst in een Vlaamse en een Franstalige partij. Er zijn vandaag geen politieke partijen die het Federaal belang voor ogen hebben. Er zijn alleen partijen die ofwel het Vlaamse belang ofwel het Franstalige belang nastreven. Dit heeft ook tot gevolg dat er een sluipend gif in de Belgische politiek is ingeslopen. Vlaamse en Franstalige politici vertonen een toenemende neiging om de vijand aan de andere kant van de taalgrens te zien. Succesrijke Vlaamse en Franstalige politici zijn deze die alle sociale en economische kwalen van de eigen regio zoeken in het onredelijke gedrag van de bewoners aan de andere kant van de taalgrens. Op den duur gaat een steeds groter deel van de bevolking ook in dit verhaal geloven, en in de conclusie die daaruit voortvloeit, met name dat het allemaal beter zou zijn als we van die lastposten aan de andere kant verlost zijn.

Waarheen leidt de weg?

Deze middelpuntvliedende krachten zijn in België gedurende de laatste decennia sterk toegenomen. Ze verklaren de impasse waarin het land nu verkeert. Hoe geraakt België uit deze impasse? Ik zie twee mogelijke scenario’s.

In een eerste scenario slagen de Belgische politici erin om een staatshervorming door te voeren die de conflictpunten tussen de twee gemeenschappen drastisch vermindert. Dit kan alleen door een verder doorgedreven decentralisatie waarbij België een confederatie wordt waarin een beperkt aantal taken gemeenschappelijk blijven (één leger, één koning, één voetbalploeg). Het zal echter buitengewoon moeilijk zijn om hierover consensus te vinden. Wat met de sociale zekerheid, bijvoorbeeld? Wordt deze in dit scenario ook gesplitst? Het wederzijdse vertrouwen tussen de Vlaamse en Franstalige politici is nu zo laag dat het moeilijk in te zien is hoe ze hierover een akkoord kunnen sluiten. De enige factor die dit scenario nog een redelijke kans geeft, is het bestaan van Brussel. Het is voor niemand duidelijk wat er met Brussel moet gebeuren bij een eventuele splitsing van het land. De onmogelijkheid om het probleem Brussel op te lossen zou wel de enige reden kunnen worden waarom het scenario van een Belgische confederatie een zekere realiteitswaarde behoudt.

Het tweede scenario, de splitsing van België, wordt alsmaar realistischer. Het wordt meer en meer duidelijk dat het land onbestuurbaar wordt. De sociale en politieke cohesie is volledig zoek. Er is geen dossier of de Vlaamse en Franstalige politici maken er een strijdpunt van. Het gevolg is politieke verlamming: niets geraakt nog beslist; alles moet uitgesteld worden. Op den duur zullen Belgen langs beide zijden van de taalgrens, ook de overgrote meerderheid die vandaag niet te vinden is voor Vlaamse of Waalse onafhankelijkheid, wel verplicht zijn het onvermijdelijke te aanvaarden, vooral dat het land onbestuurbaar is, en dat deugdelijk bestuur alleen nog mogelijk is door het land te splitsen. Op termijn is dit tweede scenario daarom de meest realistische.

Referentie:

Alesina, A., en E. Spolaore , 2003, The Size of Nations, MIT Press, Cambridge MA.: historic.brussels, Flickr

Dit artikel kan worden overgenomen met bronvermelding. Toezending van bewijsexemplaren wordt op prijs gesteld. © Me Judice

Te citeren als

Paul de Grauwe, “België: een onbestuurbaar land?”, Me Judice, 7 februari 2011.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail