Degradatie Willem II te voorkomen als management zich verbetert

Willem II voorlopig gered van de ondergang

Medio mei 2010 wist Willem II net aan degradatie te ontkomen. Kort daarna werd bekend dat de club op een faillissement afstevende, het gevolg van een – in het recente verleden – slecht transferbeleid en hoge spelerssalarissen. De gemeente Tilburg steunde daarop de club financieel. Daarbij heeft het gemeentebestuur wel een aantal strikte voorwaarden gesteld. Begin juni maakte Willem II dan ook bekend dat de begroting voor het seizoen 2010/11 zou worden teruggebracht van 13 miljoen euro naar ruim 9 miljoen euro. Een ‘soccernomische’ analyse (Van Tuijl en Van Ours, 2010) van Willem II lijkt daarom op haar plaats.

Ooit een topclub

Willem II (1896) is op Sparta Rotterdam (1888), Vitesse (1892) en Veendam (1894) na de oudste profvoetbalclub. In 1916 was Willem II de eerste landskampioen uit ‘de provincie’. Bijna vier decennia later veroverden de ‘Tricolores’ de eerste landstitel in het proftijdperk (1955). Ook de KNVB-beker werd twee keer (1944, 1963) gewonnen (www.rsssf.com). Na 1963 zijn met de kwalificatie voor de Champions League (1999) en de plaatsing voor de UEFA Cup (1998, 2005) de successen wel opgesomd. Willem II leverde in totaal 18 spelers aan Oranje (www.voetbalstats.nl), met het zwaartepunt in het amateurtijdperk.

Tilburg zonder profvoetbalclub?

Volgens het gemeentebestuur van Tilburg was de steunoperatie van juni 2010 echt de allerlaatste. Tautologisch is dit zeker juist. Zonder Willem II zou Tilburg de grootste stad in Nederland zijn (zesde qua inwoneraantal) zonder eredivisieclub. Nu is dat Almere (zevende), dat wel Almere City FC (eerste divisie) herbergt. Haarlem (dertiende) is de grootste gemeente zonder profvoetbalclub.

Verantwoordelijk wethouder Hamming ziet overigens de waarde van Willem II wel degelijk: jaarlijks zeven ton aan gemeentelijke inkomsten, citymarketing en (ex-)spelers als sportieve rolmodellen voor de jeugd (NRC, 7 augustus 2010). Recent nam hij het initiatief voor het Platform Betaald Voetbal. Dit gremium wil de KNVB bewegen om de winst van het recente WK (circa 15 miljoen euro) ook ten goede te laten komen aan de clubs. Een vreemd plan: generieke steun biedt amper soelaas voor noodlijdende clubs, terwijl specifieke steun tot competitievervalsing leidt. Ook wil Hamming een maximuminkomen in het profvoetbal invoeren (PZC, 9 augustus 2010). Topvoetballers opereren echter op een mondiale arbeidsmarkt. Wereldwijde invoering lijkt een illusie.

Mislukte transfers en relatief hoge salarissen uit het recente verleden bepalen thans de financiële kaders van Willem II, evenals een recente aanscherping van het licentiesysteem door de voetbalbond. Dit werpt de vraag op naar het toekomstperspectief.

Sportieve prestaties en toeschouwers: 1960–2010

Figuur 1 zet de publieke belangstelling af tegen de resultaten van Willem II gedurende de afgelopen vijf decennia in Nederlandse voetbalcompetities.

Figuur 1: Publieke belangstelling en resultaten van Willem II, 1960/61 – 2009/10

Bronnen: www.european-football-statistics.co.uk, www.vi.nl, Vroom, P., Froklage J. en H. Verhoeven (1996), eigen berekeningen van de auteurs.

De sportieve prestaties vertonen forse schommelingen. Tussen 1990 en 2000 was de club, gemiddeld genomen, een middenmoter in de eredivisie, met twee positieve uitschieters (1998 en 1999). Deze middenmootpositie is daarna grosso modo gehandhaafd. Wel baart de gemiddeld lage positie in de laatste seizoenen zorgen in verband met de continuïteit als eredivisieclub.

Ook het toeschouwergemiddelde is aan grote fluctuaties onderhevig geweest. Sinds de eeuwwisseling is het gemiddeld aantal toeschouwers zowel het hoogst als het meest stabiel vanaf de start van het profvoetbal. Het moeizame seizoen 2009/10 leverde een toeschouwergemiddelde van 12.820 op, terwijl de twee thuiswedstrijden in de play-offs 25.000 toeschouwers trokken (www.vi.nl). Door deze loyale aanhang lijkt Willem II verzekerd van één stabiele inkomstenbron. Bovendien is de omvang van de achterban ook van invloed op de opbrengsten uit de media, merchandising en sponsoring. Maar hoe groot is die loyaliteit als Ajax en Feyenoord plaats maken voor Almere City FC en Fortuna Sittard? Een degradatie naar de eerste divisie zou voor Willem II inderdaad grote consequenties kunnen hebben. De analyse van de toeschouwersaantallen tussen 1960 en 1990 is hiervoor indicatief. Willem II speelde toen zeventien seizoenen in de eredivisie, met een toeschouwergemiddelde van ongeveer 7.800. Dertien seizoenen bracht Willem II destijds in de eerste divisie door, met een toeschouwergemiddelde van circa 3.900 (50 procent). Uitgaande van het huidige gemiddelde in de eredivisie zou Willem II na degradatie gemiddeld 6.000 toeschouwers minder trekken. Dat zou een neerwaartse spiraal in gang kunnen zetten. Minder publiek, lagere begroting, lagere klassering. De topklasse, met ingang van dit seizoen een landelijke competitie tussen eerste divisie en amateurvoetbal, is dan dichtbij.

Eredivisie of topklasse?

Kuper en Symanski (2009, pp. 54–56) laten zien dat er een sterk positief verband bestaat tussen de totale uitgaven aan spelerssalarissen en de sportieve resultaten. Figuur 2 laat zien dat dit positieve verband ook in het seizoen 2008/09 in de eredivisie van kracht was. De welbekende wet van de afnemende meeropbrengst doet echter tamelijk sterk opgeld. Bij een relatief hoog aantal punten kost één extra punt meer aan additionele salarisuitgaven dan bij een relatief laag puntenaantal. Deze wet verklaart gedeeltelijk waarom voor Ajax (0,83), Feyenoord (0,69) en PSV (0,68) de PPP-index (Prijs Per Punt, in miljoenen euro’s over de seizoenen 1999/00 tot en met 2008/09) hoger is dan voor Heerenveen (0,35), AZ (0,3) en FC Twente (0,27; zie www.nusport.nl, 5 augustus 2010).

Uit Figuur 2 blijkt ook dat bedoelde relatie allerminst perfect is. Ajax en Feyenoord behaalden bijvoorbeeld substantieel minder punten dan het verband suggereert, maar AZ, SC Heerenveen en FC Twente aanzienlijk meer. Willem II presteerde naar behoren. Bij de al relatief lage begroting van Willem II kosten de noodzakelijke bezuinigingen relatief veel punten. Daarmee lijkt de club nu toch echt dichter bij degradatie te komen.

Figuur 2: Relatie spelerssalarissen (x 1.000 euro) en puntenaantal, eredivisie, 2008/09

Bron: Expertisecentrum KNVB, eigen berekeningen auteurs.

Er is echter hoop. De begroting van Willem II is vergelijkbaar met die van, bijvoorbeeld, Heracles Almelo (TC Tubantia, 2 juni 2010) en VVV Venlo (Voetbalzone, 2 juni 2010). Het budget van de club is veel hoger dan dat van Excelsior (Studio Voetbal, 8 augustus 2010), al is een satellietclub (van Feyenoord) altijd een geval apart. Directe degradatie is dus niet onvermijdelijk.

De plaatsen zestien en zeventien leiden tot deelname aan de play-offs om promotie/degradatie. Willem II heeft zich daarbij in 2006 en 2010 (als nummer 17) weten te handhaven. In het verleden behaalde resultaten geven echter geen garantie voor de toekomst. RKC Waalwijk had ook lange tijd een perfecte score in de play-offs, maar degradeerde in 2007 alsnog langs deze weg.

Conclusie

Willem II maakt moeilijke tijden door. De financiële mogelijkheden zijn beperkt, wat doorgaans niet goed is voor de sportieve prestaties. Toch hoeft Willem II zeker niet te wanhopen. Onderzoeksbureau Hypercube, onder andere gespecialiseerd in profvoetbal, voorspelt voor het seizoen 2010/2011 een met ADO Den Haag gedeelde zestiende/zeventiende plaats en dus deelname aan de play-offs (persbericht Hypercube, 6 augustus 2010). Die zou men opnieuw moeten kunnen overleven. Degradatie naar de eerste divisie, die volgens sporteconoom Koning uit Groningen (www.nusport.nl, 4 augustus 2010) binnen vijf jaar zal worden geïntegreerd in de topklasse, kan zo worden voorkomen. Op 31 mei legde Nieuwenhuys, directeur van Hypercube, op Radio 1 uit dat de stad Tilburg qua bevolkingsomvang en economische activiteit een gezonde basis biedt voor een eredivisieclub. Een adequaat management is dan wel een noodzakelijke voorwaarde. Dat zal het gemeentebestuur nu ongetwijfeld af weten te dwingen. Willem II was ooit een topclub, en hoeft zeker niet af te dalen naar de topklasse.

Referenties

Koninklijke Nederlandse Voetbalbond, Centrum voor Onderzoek & Kennismanagement Betaald Voetbal (2009), ‘Professional Football Benchmark Report: 2008/’09 Season, The Netherlands’, pp. 1–25.

Kuper, S. en S. Szymanski (2009), ‘Why England Lose: and Other Curious Football Phenomena Explained’, Harper Sport, pp. 1–352.

Van Tuijl, M., en J. van Ours (2010), ‘Perspectieven voor Feyenoord: een soccernomische analyse’, Kwartaalschrift Economie, vol. 6, pp. 419–448.

Vroom, P., J. Froklage en H. Verhoeven (1996), ‘'t Rood-Wit en Blauw onzer vad'ren : een eeuw Willem II’, Willem II, pp. 1–192.

www.european-football-statistics.co.uk

www.nusport.nl

www.rsssf.com

www.voetbalstats.nl