Hoe groot is de kans dat Donald Trump wordt afgezet?

Hoe groot is de kans dat Donald Trump wordt afgezet? image

Afbeelding ‘Donald Trump’ van Gage Skidmore (CC BY-SA 2.0).

Sinds alle schandalen over vermeende betrokkenheid van het campagneteam van Trump en de Russen valt het woord impeachment steeds vaker. De schandalen hebben het sentiment over de VS op de financiële markten aangetast. De Rabo-economen Erken en Marey verwachten geen impeachment tegen Trump. Ten eerste zullen meerdere lopende onderzoeken onomstotelijk bewijs moeten leveren dat Trump de grondwet heeft geschonden, wat zeer lastig zal blijken. En ten tweede zal Trump de steun blijven houden van zijn eigen partij.

Impeachment

Eind mei heeft de televisiedienst Netflix het vijfde seizoen van House of Cards gelanceerd, een Amerikaanse serie over corruptie, list en bedrog in de hoogste echelons van de Amerikaanse politiek. Veel recensies schreven dat de serie te weinig spektakel bevat en dat is niet zo vreemd, want de verwikkelingen in de serie steken schril af bij de schandalen die zich de afgelopen weken rond het team van Donald Trump in sneltreinvaart hebben opgestapeld. Het Engelse gezegde luidt: sometimes truth is stranger than fiction en toepasselijker wordt het niet. Door alle schandalen reppen Amerikaanse media momenteel openlijk over impeachment, ofwel een vroegtijdige afzetting van de president. In dit artikel blikken we terug op de verwikkelingen van de afgelopen tijd, leggen we uit hoe een impeachment-procedure werkt en geven we aan waarom een impeachment van Trump niet ons basisscenario is. De verschillende risicoscenario’s die kunnen optreden als er wel procedures worden opgestart om de president uit zijn ambt te ontzetten zijn uitgewerkt in Marey (2017) .

‘Russiagate’: de ontwikkelingen op een rij

Een eerste vraag is hoe het allemaal zo ver heeft kunnen komen. Hieronder zetten we ter recapitulatie de belangrijkste ontwikkelingen rond Russiagate nogmaals op een rij.

Russen hacken e-mails in 2016

In juli 2016 zijn 20.000 gehackte e-mails van de Democratische partij gepubliceerd op de internetsite Wikileaks. Amerikaanse inlichtingendiensten bevestigen in oktober dat de Russen achter de hack van de e-mails zaten. Trump weigert de resultaten van de inlichtingsdiensten te onderschrijven.

Michael Flynn ruimt het veld

Het eerste slachtoffer van Russiagate is Trumps kersverse nationale veiligheidsadviseur Michael Flynn. Flynn wordt in februari 2017 gedwongen om af te treden, omdat hij naar verluidt zou hebben gelogen over telefonisch contact dat hij zou hebben gehad met de Russische ambassadeur Kislyak over het opheffen van de Amerikaanse sancties tegen de Russen. Volgens de Logan Act uit 1799 mag een Amerikaans staatsburger geen diplomatie bedrijven met een buitenlandse mogendheid waar de VS een dispuut mee heeft. Aangezien het contact tussen Flynn en Kislyak in december plaatsvond, dus ruim voor de inauguratie van Trump, was dit volgens de Amerikaanse wet niet toegestaan.

Vijf onderzoeken

Er lopen maar liefst vijf onderzoeken naar de vermeende inmenging van Rusland in de Amerikaanse verkiezingscampagne. Het eerste onderzoek door de FBI wordt in juli 2016 gestart. Dit onderzoek komt FBI-directeur James Comey uiteindelijk duur te staan. Hij wordt door Donald Trump op 9 mei ontslagen, na eerder herhaaldelijk door Trump te zijn verzocht om het onderzoek naar Michael Flynn te staken. Op 17 mei wordt voormalig FBI-directeur Robert Mueller door het ministerie van Justitie benoemd om het FBI-onderzoek voort te zetten. Mueller heeft het mandaat gekregen om niet alleen de Russische inmenging te onderzoeken, maar ook allerlei randverschijnselen die het daglicht niet kunnen verdragen. Ook heeft Mueller de mogelijkheid om personen aan te klagen, wanneer hij denkt dat hier voldoende grond voor is. De inlichtingencommissie van de Amerikaanse Senaat voert het tweede belangrijke onderzoek uit, onder leiding van senatoren Richard Burr en Mark Warner. Het derde onderzoek wordt verricht door de inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden. Het vierde onderzoek, door het Senate Judiciary Committee, bekijkt de Russische inmenging en het ontslag van Comey vooral vanuit het perspectief van de handhaving van federale wetgeving. Het vijfde onderzoek, dat de House Oversight and Government Reform Committee uitvoert, richt zich tevens op de belangenverstrengeling tussen de president en zijn zakenimperium. De belangrijkste opdracht van de verschillende commissies van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden is vooral gericht op waarheidsvinding en niet op vervolging. Bevindingen van deze commissies kunnen wel worden gerapporteerd aan Mueller en zijn team.

Flynn beroept zich op zijn zwijgrecht

Op 22 mei beroept Michael Flynn zich op het vijfde amendement na een verzoek van de Senaatscommissie om documenten vrij te geven. Flynn beroept zich hiermee op zijn zwijgrecht, omdat hij vreest dat het vrijgeven van informatie wellicht op een later moment tegen hem kan worden gebruikt.

Comey getuigt voor de Senaatscommissie

Op 8 juni ondervraagt de Senaatscommissie James Comey. Die bevestigt nogmaals dat Trump hem heeft verzocht om het onderzoek naar Flynn te staken en verder meldt hij dat hij denkt te zijn ontslagen vanwege het FBI-onderzoek naar de vermeende inmenging van Rusland in de Amerikaanse politiek. Harde bewijzen worden echter niet overhandigd.

Ontwikkelingen financiële markten

Alle verwikkelingen rond Trump en het Rusland-schandaal hebben de financiële markten niet onberoerd gelaten. De dollar is sinds mei sterk gedeprecieerd ten opzichte van de euro en een handelsgewogen index van de dollar (zie figuur 1) en recent is de dollar ook verzwakt ten opzichte van de Chinese renminbi.

Figuur 1: Optimistisch sentiment kapitaalmarkten sijpelt weg

 

Bron: Macrobond, Rabobank

Hoewel de dollarzwakte ook het gevolg is van andere effecten, drukken alle schandalen wel een negatief stempel op het investeringssentiment in Amerikaanse activa. Andere effecten zijn de verkiezingsoverwinning van Emmanuel Macron, het feit dat Trump zijn verkiezingsbeloftes niet lijkt waar te maken (zie Erken en Marey, 2017) en de dalende inflatie in de VS waardoor de derde renteverhoging van de Fed twijfelachtig wordt. Ook de opbrengst op 10-jaars Amerikaans staatsschuldpapier blijft maar zakken na een opwaartse sprong in november vorig jaar. In korte tijd is de koers gedaald van 2,42 naar 2,26 procent (figuur 2). Onze inschatting is dat financiële markten voorlopig nog wel even nerveus zullen blijven.

Figuur 2: Ondanks een verwachte renteverhoging door de Fed trekken investeerders zich terug

Bron: Macrobond, Rabobank

Hoe werkt een impeachment-procedure?

Na alle schandalen is de roep om een afzettingsprocedure of ‘impeachment’ in zowel de media als bij het publiek sterk toegenomen. Op de site impeachdonaldtrumpnow.org hebben al meer dan 1,1 miljoen burgers hun digitale handtekening achtergelaten. Maar hoe werkt een impeachment-procedure precies? In de Amerikaanse grondwet staat vermeld dat een impeachment-procedure kan worden aangevraagd door ieder lid van de 435 leden van het Huis van Afgevaardigden, het lagerhuis van het Congres. Er zijn drie gronden op basis waarvan een impeachment-verzoek kan worden ingediend, namelijk treason (hoogverraad), bribery (omkoping) en een restcategorie high crimes and misdemeanors. Hoogverraad en omkoping zijn vrij eenduidige begrippen, terwijl dat voor high crimes and misdemeanors niet geldt. Er is geen duidelijke omschrijving in de Amerikaanse grondwet en het begrip dat de lading voor een groot deel het beste dekt is corruptie. Het moge duidelijk zijn dat het aantonen van corruptie erg lastig is en een sterk subjectief karakter heeft. Daarom wordt niet ieder impeachment-verzoek ontvankelijk verklaard. Het instituut dat toetst of er voldoende grond is om een impeachment-verzoek te honoreren is het House Judiciary Committee. Indien een verzoek wel wordt gehonoreerd volgt een stemming in het Huis van Afgevaardigden en is een simpele meerderheid (dat wil zeggen: meer dan de helft) nodig om de president te impeachen. Daarmee is een president echter niet direct afgezet. Die beslissing vindt vervolgens plaats in de Senaat, het hogerhuis van het Congres. De senatoren fungeren als jury in een zitting met hoor en wederhoor. Na de zitting is een twee derde meerderheid van de honderd senatoren nodig om een president vervolgens officieel af te zetten.

Hoe groot is het impeachment-risico van Trump?

Hoe groot is nu de kans dat Trump het bovenstaande allemaal gaat overkomen? In onze inschatting is die kans voorlopig klein om drie redenen. Ten eerste zullen de onderzoeken van de verschillende commissies van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden dan wel het FBI-onderzoek van Robert Mueller onomstotelijk moeten aantonen dat er sprake is van banden tussen de Russen en het campagneteam van Trump. En zelfs dan is de vraag of Trump fout zat. Het onderzoek zal namelijk ook moeten aantonen dat Trump zich schuldig heeft gemaakt aan praktijken die vallen onder die vage restcategorie high crimes and misdemeanors. Dit kan het geval zijn als er bijvoorbeeld bewijs boven tafel komt dat Trump persoonlijk betrokken was bij een gecoördineerde actie met de Russen om de campagne van de Democratische partij te ondermijnen. Of wanneer blijkt dat Trump heeft getracht om het FBI-onderzoek naar hemzelf of Flynn te blokkeren. Maar vooralsnog lijkt er geen onomstotelijk bewijs te zijn dat dit het geval is.

Al met al moet Trump het wel heel bont maken om zijn eigen partij tegen zich in het harnas te jagen en dat zien we voorlopig niet gebeuren.

Nog belangrijker is dat de Republikeinen in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat een meerderheid hebben (zie figuur 3). Dit betekent dat de Democraten een deel van de Republikeinen mee moeten zien te krijgen om tegen hun president te stemmen. Zelfs al zouden de Democraten in 2018 erin slagen om een meerderheid in het Huis en de Senaat terug te winnen, wat onwaarschijnlijk is, dan nog hebben ze in de Senaat Republikeinen nodig om een twee derde meerderheid te halen die nodig is om Trump in een zitting af te zetten.

Figuur 3: Republikeinse meerderheid in Huis en de Senaat

 Bron: www.house.gov en www.senate.gov

Sowieso is een president in het verleden nooit door zijn eigen partij afgezet. Er zijn slechts twee presidenten geweest die direct te maken hebben gehad met impeachment: Andrew Johnson in 1868 en Bill Clinton in 1998. In beide gevallen kregen de presidenten steun van hun eigen partij. Er is slechts één president die zijn eigen partij tegen zich zag keren en dat was Richard Nixon in 1973. Nixons vermeende betrokkenheid bij een inbraak in het Watergatecomplex, het hoofdkantoor van de Democratische partij, evenals zijn pogingen om het onderzoek te dwarsbomen, zorgde voor zoveel maatschappelijke ophef dat een groeiend aantal Republikeinen uiteindelijk niet anders kon dan samen met de Democraten optrekken om Nixon weg te krijgen. Voordat het echter kwam tot een impeachment-stemming in het Huis, koos Nixon zelf eieren voor zijn geld.

Al met al moet Trump het wel heel bont maken om zijn eigen partij tegen zich in het harnas te jagen en dat zien we voorlopig niet gebeuren. De Republikeinen hebben Trump namelijk nog nodig om twee politieke wensen in vervulling te laten gaan. Ten eerste willen de Republikeinen de Affordable Care Act torpederen, de huidige gezondheidszorgwet die beter bekend staat als Obamacare.[1] Verder willen de Republikeinen een complete herziening van het belastingstelsel. Tot dat allemaal is gerealiseerd, zullen ze Trump sowieso niet laten vallen. Pas als de herverkiezing van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat in november 2018 in gevaar komt, zou de Republikeinse steun voor President Trump voortijdig kunnen wegvallen. Voor een analyse van de scenario’s die dan mogelijk zijn, zie Marey (2017). Maar zoals gezegd is dat niet ons basisscenario. Voorlopig moeten we het dus nog wel even met Donald Trump doen. Positief hieraan is dat we House of Cards voorlopig niet nodig zullen hebben voor een flinke portie Amerikaanse politieke dynamiek en spanning.

Voetnoot:


[1] Op 4 mei heeft het Huis ingestemd om Obamacare door Trumpcare te vervangen en momenteel is de Senaat aan zet.

Referenties:

Erken, H. en Ph. Marey, 2017, Wat heeft Trump in 100 dagen bereikt?, Me Judice, 1 mei 2017.

Te citeren als

Hugo Erken, Philip Marey, “Hoe groot is de kans dat Donald Trump wordt afgezet?”, Me Judice, 3 juli 2017.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Afbeelding ‘Donald Trump’ van Gage Skidmore (CC BY-SA 2.0).

Links

Ontvang updates via e-mail