Maak een einde aan de onzekerheid: wees eerlijk over aanpak hypotheekrenteaftrek

Het moment is daar

Het is een terugkerend argument bij elke aanzet tot discussie over hypotheekrenteaftrek: ‘dit is het slechtst denkbare moment’. Dat het argument steeds terugkeert wil echter niet zeggen dat het ook juist is. Nu is het béste moment om niet alleen te praten over hypotheekrenteaftrek maar ook om daar een besluit over te nemen om de toch al grote onzekerheid in de samenleving weg te nemen.

De hypotheekrenteaftrek is lang geleden ingesteld om het eigen woningbezit te stimuleren. Door de hypotheekrenteaftrek werden koopwoningen goedkoper voor mensen, waardoor meer mensen zich huiseigenaar konden noemen. In dat opzicht heeft de hypotheekrenteaftrek zijn langste tijd gehad. De maatregel is zijn doel volledig voorbijgeschoten en lijkt vooral bedoeld om de relatief hoge belastingstarieven voor de bovenmodale en hogere inkomens te compenseren.Deze tarieven zouden op termijn veel lager kunnen zijn als de hypotheekrenteaftrek als belangrijkste versmaller van de belastinggrondslag geleidelijk uitgefaseerd zou worden.

Als de Nederlandse begroting een porseleinkast is, dan is de hypotheekrente aftrek een hele grote olifant. Vorig jaar kostte de maatregel de Nederlandse staat 11 miljard euro en de kosten hiervan nemen nog steeds toe. Dat is bijna twee procent van het bruto binnenlands product. Dat is heel veel geld en zeker in tijden waarin overheid de broekriem stevig moet aanhalen, omdat de financiën als gevolg van de crisis langdurig uit het lood lijken te zijn geslagen. Een en ander wordt nog erger met het vooruitzicht dat financiële problemen bij de overheid niet van tijdelijke aard zullen zijn. Het is zeer waarschijnlijk dat de structurele economische groei de komende jaren zeer laag zal zijn. Bovendien beginnen de effecten van de vergrijzing nu al merkbaar te worden en die effecten zullen almaar heviger worden als de vergrijzing echt toeslaat.

Het zou heel vreemd zijn dat bij de zoektocht naar de manieren om 29 miljard euro op lange termijn te besparen binnen de Nederlandse begroting zo’n grote post weer voor zoveelste kabinetsperiode tot taboe verklaard zou worden. Het zou voor de zoveelste keer een illustratie zijn van het onvermogen van de politiek om structurele hervormingen in de economie en samenleving door te voeren.

Verlaag tegelijkertijd de inkomstenbelasting

Juist omdat de hypotheekrenteaftrek zo’n gevoelig onderwerp is, kan en mag niet alléén daaraan gesleuteld worden. Elke verandering daarin moet slechts een onderdeel zijn van een totale revisie van het belastingstelsel, dat na de vorige belastingherziening weer onnodig ingewikkeld, duur en inefficiënt is geworden. De hypotheekrenteaftrek moet vanzelfsprekend geleidelijk afgebouwd worden om de nog kwetsbare huizenmarkt niet te schaden. Wanneer dat moet beginnen is een politiek besluit, maar is ook niet van cruciaal belang. Veel belangrijker is dat besloten wordt dát de afbouw aanstaande is én dat tegelijk ook de inkomstenbelasting omlaag gaat. Een zo grootscheepse verandering van het stelsel is een prachtige kans om de (sociale) vlaktaks in te voeren, waardoor het belastingstelsel ontdaan zou worden van allerlei aftrekposten en heffingskortingen. Belangrijke voorwaarde voor de uitfasering van de aftrek is evenwel dat de effectieve belastingstarieven voor bovenmodale en hogere inkomens niet verhoogd worden, zoals linkse partijen beogen in hun nivelleringsdrift.

Ontzie bestaande gevallen

De afbouw zou moeten gelden voor nieuwe gevallen. Mensen die al een koophuis gekocht hebben, hebben de hypotheekrenteaftrek reeds in de aankoopprijs betaalden hoeven nu niet gestraft worden daarvoor. Het zou ook voor veel economische en sociale schade zorgen, omdat een grote groep huishoudens in problemen kan komen met de hypotheeklasten. Enkele onderdelen kunnen wel voor alle huidige eigenaren ingevoerd worden. Zo kan het bedrag gemaximeerd worden bijvoorbeeld. De klap voor de huizenmarkt van een maximering op bijvoorbeeld huizen die 1 miljoen euro of meer waard zijn, zou, vanuit economisch oogpunt, gering zijn. Men kan ook denken aan een maximering van het aftrekbare hypotheekbedrag tot 500.000 euro.

Een vaak genoemd argument om het H-woord niet eens in de mond te nemen, laat staan iets te besluiten op dat gebied, is dat daardoor veel onzekerheid zou ontstaan onder huidige en toekomstige huizenbezitters. Onzekerheid is slecht nieuws voor welke markt dan ook en heeft hoge gevolgen zeker op zo’n belangrijke markt als de huizenmarkt. Maar een inhoudelijk debat voeren over hypotheekrenteaftrek en daar een besluit over nemen zou nu juist de onzekerheid wegnemen, niet veroorzaken of aanwakkeren. Uit verschillende peilingen blijkt ruim de helft van huizenbezitters vindt dat de hypotheekrenteaftrek mag worden aangepakt. Een op de vijf is zelfs voor volledige afschaffing ervan. Nagenoeg alle huiseigenaars tasten in het duister: gaat er wel of niet iets gebeuren op het hypotheekrenteaftrekfront. Zij zien dat alle heilige huisjes ter discussie staat, zoals bijvoorbeeld de AOW-en pensioenleeftijd. Een besluit door het volgende kabinet over de hypotheekrenteaftrek zou daarmee de onzekerheid juist wegnemen en niet vergroten. Politici onderschatten systematisch de Nederlandse kiezer, die hen beter door heeft dan zij denken.

De hypotheekrenteaftrek is zijn doel voorbijgeschoten, kost de Nederlandse staat onnodig veel geld – en de rekening loopt elk jaar op – en dat is een luxe die Nederland zich niet meer kan veroorloven. Het is de hoogste tijd de aftrek en overdrachtsbelasting af te voeren naar het kerkhof van oude belastingen, net als de vermogensbelasting en de vliegbelasting.