Staatsgezondheidszorg? Slecht bevallen!

Onderwerp:
Staatsgezondheidszorg? Slecht bevallen! image
Afbeelding ‘2008.11.25 - The physician’ van Adrian Clark (CC BY-ND 2.0)
De staatsgezondheidszorg zoals de SP die voor ogen staat zal Nederland terugwerpen naar de vorige eeuw: lange wachtlijsten, gebrekkige innovatie, ondoorzichtige kwaliteit, minder keuze en cliënttevredenheid en meer ongelijkheid. Dit stellen Raymond Gradus en Pieter Hasekamp. Op al deze punten is grote vooruitgang geboekt dankzij het nieuwe zorgstelsel. In vergelijking met andere landen zijn Nederlanders juist tevreden over de zorg.

Een stap terug

De aanval op het Nederlandse zorgstelsel is geopend. Niet vanuit Europa, zoals door sommigen werd gevreesd bij de introductie, in 2006, van een private basisverzekering onder strikte publieke randvoorwaarden. Nee, internationaal oogst het stelsel juist veel waardering, zoals blijkt uit de eerste plaats voor Nederland in de Euro Canada Health Consumer Index. En ook Nederlanders zelf zijn tevreden: het vertrouwen in de gezondheidszorg is bijna nergens ter wereld zo hoog, stelt de onlangs gepubliceerde Iris Global Health Survey.

Maar een deel van de Nederlandse politiek denkt daar anders over. SP-leider Roemer blijft vaag over veel keuzes die de komende tijd gemaakt moeten worden, maar verkondigde afgelopen zondag in Buitenhof wel een expliciete mening over de zorg. Het basisstelsel voor de curatieve zorg, waarbij verzekeraars dingen naar de gunst van de verzekerden, moet plaats maken voor een budgetteringsysteem, waarbij de Nederlandse staat het budget vaststelt en alle Nederlanders onder een regionaal ziekenfonds komen te vallen. Hierdoor zijn in zijn ogen de kosten beter in de hand te houden.

Omdat Nederland tot voor kort een dergelijk systeem kende is na te gaan, wat de consequenties zijn van zijn keuze. Vóór de invoering van gereguleerde concurrentie kenmerkte de Nederlandse gezondheidszorg zich door een beperkte keuze voor patiënten, onvoldoende innovatie en lange wachttijden voor bepaalde behandelingen. De doorgevoerde stelselherziening, op basis van een unaniem SER-advies, dat brede steun kreeg vanuit de wereld van de gezondheidszorg, maakte een einde aan deze ongewenste situatie.

Wij kunnen niet anders concluderen dat de door Roemer bepleitte keuzes juist de tweedeling in de zorg in de hand zullen werken. Door wachtlijsten, die logischerwijs het gevolg zijn van de budgettering, zullen net als in de jaren voor het nieuwe zorgstelsel vermogende Nederlanders naar het buitenland uitwijken, terwijl ‘de gewone Nederlander’ op een wachtlijst staat.

Acceptatieplicht

In veel kritiek op het zorgstelsel is marktwerking de bron van alle kwaad. Ook hier moeten we meningen en feiten van elkaar scheiden. Er is weliswaar keuzevrijheid tussen verzekeraars, maar om solidariteit en toegankelijkheid te garanderen geldt voor alle verzekeraars een acceptatieplicht voor de basisverzekering. Bovendien hebben verzekerden de mogelijkheid om – ongeacht hun gezondheidstoestand – van verzekeraar te wisselen. Ook is – om op de markt voor zorgverzekeringen prijsconcurrentie mogelijk te maken – een vaste premie per persoon geïntroduceerd. Een belangrijke randvoorwaarde is echter dat de invoering van een nominale ziektekostenpremie niet mag leiden tot een onaanvaardbaar hoge belasting van gezinnen. Tegelijkertijd met het nieuwe zorgstelsel werd daarom een zorgtoeslag geïntroduceerd, die verzekerden met een laag inkomen compenseert. Voorts betalen kinderen tot 18 jaar geen premie.

Kostenbesparingen dankzij nieuwe zorgstelsel

De recente kostenstijgingen in de zorg hebben niets te maken met het nieuwe systeem sinds 2006. Sterker nog, sinds 2008 is meer dan 600 miljoen euro – per jaar! – bespaard op de inkoop van generieke geneesmiddelen. Iets wat de overheid in twintig jaar aanbodbeheersing nooit voor elkaar heeft gekregen. De belangrijkste kostenstijgingen doen zich voor bij de AWBZ, dat als volksverzekering gekenmerkt wordt door overheidsturing en een opeisbaar recht op zorg. Inderdaad, er zijn ook overschrijdingen in de ziekenhuiszorg. Interessant is dat die volgens een recent CPB onderzoek voornamelijk te wijten zijn aan de verkeerde prikkels die uitgaan van het huidige maatschapmodel, dat uniek is voor Nederland. Volgens het CPB zijn dus door specialisten niet vrij te vestigen kosten te besparen (zie Douven et al.. 2012).

Ook dragen Nederlanders naar verhouding privaat zeer weinig bij aan zorgkosten. Daarom lijken hogere eigen betalingen voor burgers op termijn onontkoombaar. Maar de suggestie dat de kostenstijgingen komen door het winststreven in de zorg mist iedere grond. Zorgverzekeraars zijn coöperaties en onderlinge waarborgmaatschappijen, wat betekent dat een eventueel positief resultaat altijd ten goede komt van de eigen verzekerden. De uitvoeringskosten van het Nederlandse systeem bedragen zo’n 3% van de totale premie en dalen nog steeds – juist door de onderlinge concurrentie tussen verzekeraars.

Tevredenheid

Zoals gezegd wordt het Nederlandse gezondheidszorgsysteem wordt hoog gewaardeerd door de Nederlandse burger. Uit een recente internationale studie van het Commonwealth Fund blijkt dat de Nederlander het meest tevreden is over de kwaliteit van de zorg, de betaalbaarheid en het functioneren van het stelsel van de zeven onderzochte landen. Ook uit een internationale vergelijking van meer dan 30 landen in 2010 bleek dat Nederland het beste scoort op cliënttevredenheid, wachttijden en toegang tot basiszorg. Landen met een budgetteringssysteem zoals het VK en Italië scoren aanzienlijk slechter. De staatsgezondheidszorg zoals de SP voor ogen staat zal Nederland dan ook terugwerpen naar de vorige eeuw: wachtlijsten, gebrekkige innovatie en ondoorzichtige kwaliteit, minder keuze en cliënttevredenheid. En tweedeling op de koop toe. Dat is een prijs die we niet zouden moeten willen betalen.

Een verkorte versie van dit artikel is verschenen in de Volkskrant van 5 april 2012.

Referenties:

Asselt, E. J. van, Bovenberg, A. L., Gradus, R. H. J. M. and Klink, A. (2011). Health Care Reforms in an Ageing European Society, with a Focus on the Netherlands. Brussels: Centre for European Studies.

Davis, K., C. Schoen and K. Stremikis (2010), Mirror, Mirror on the Wall: How the Performance of the U.S. Health Care System Compares Internationally, 2010 Update, The Commonwealth Fund.

Douven, R., R. Mocking en I. Mosca (2012). The Effect of Physician Fees and Density Differences on Regional Variation in Hospital Treatments, CPB Discussion Paper No. 208.

Eisen, B. and A. Björnberg (2010), Euro-Canada Health Consumer Index 2010, May 2010, presented by Health Consumer Power House and Frontier Centre for Public Policy.

International Research Institutes (2011), IRIS Global Health Survey, www.irisnetwork.org.

Zorgverzekeraars Nederland (2012), Besparing preferentiebeleid loopt op tot 600 miljoen euro, Nieuwsbericht 21 maart 2012, www.zn.nl.

Te citeren als

Raymond Gradus, Pieter Hasekamp, “Staatsgezondheidszorg? Slecht bevallen!”, Me Judice, 5 april 2012.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Afbeelding ‘2008.11.25 - The physician’ van Adrian Clark (CC BY-ND 2.0)

Ontvang updates via e-mail