Sterke euro kan niet zonder eenheid financieel-economisch beleid lidstaten

Europese grondwet geschonden

Met het besluit van de ministers van financiën van de euro-landen om Griekenland – als dat nodig is – met een lening van 30 miljard uit de brand te helpen ( in het Engels: bailout) is hoogstwaarschijnlijk onheil voorkomen, maar de Europese grondwet wel geschonden. ‘Ho, ho’, hoor ik iemand roepen, ‘wij hebben het Verdrag van Lissabon en geen Europese grondwet’. Dat is echter een groot misverstand; ondanks het feit dat in het concept Europese grondwet de franje (vlag, ‘volkslied’) eruit is gegooid, is het verdrag van Lissabon feitelijk de basis voor de structuur en het functioneren van de Europese Unie, dus een constitutie, een grondwet. Het verboden G-woord heeft alleen gediend om de mensen wijs te maken dat een referendum niet meer nodig was. Slechte wijn wordt, zoals bekend, niet beter als er een mooi etiket op wordt geplakt en een grondwet wordt niet anders door er een andere naam op te plakken.

De Grieken, maar zij niet alleen, hebben zich de Euro ingelogen en zijn consequente zondaars gebleven. Een feitelijk begrotingstekort van 12,7% ten opzichte van een opgegeven slechts 3,7%. Die 3 in de 3,7 is belangrijk, want dat is de magische lijn van het zogeheten Groei- en Stabiliteitspact, waar nu haast niemand zich meer aan houdt. Dat tekent de huidige situatie. Wij plukken nu de zure vruchten van het ‘zondige begin’ van de Euro-operatie.

Monetaire unie zonder coördinatie van beleid een slecht idee

Dat wij niets leren van de geschiedenis blijkt uit het feit dat al in 1963 de toenmalige president van de Nederlandsche Bank, Holtrop, zich keerde tegen het idee dat monetaire integratie (dus één Europese munt) vóór economische integratie kon plaatsvinden. Terecht was hij van mening dat monetaire integratie het sluitstuk moest zijn en juist niet het begin. Nu suggereert de naam Economische en Monetaire Unie (EMU) dat sprake is van economische integratie, maar ook dat is weer een misverstand. Monetair zitten wij aan elkaar vast, economisch politiek niet. Je hoeft de krant maar te lezen om te zien dat van coördinatie van Europees economisch beleid weinig sprake is. Holtrop zag het al heel lang geleden en zelf heb ik, vaak tot vervelens toe, op dit aambeeld gehamerd.

Toen het al te laat was, werd een aantal Nederlandse economen wakker en kwam met een mosterd na de maaltijdactie. Maar dat had uiteraard geen enkel effect meer. Onder aanvoering van Kok, in woorden een ideologische kale kip, maar in daden een neoliberale haan, werd in Nederland de zaak doorgedrukt, uiteraard met instemming van de marktgelovige VVD; CDA-ers hebben de klus afgemaakt.

Zo zitten wij nu met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid in een niet-optimale monetaire ruimte, om het maar vriendelijk uit te drukken. De verschillen binnen de unie zijn groot en de instrumenten om over de gehele unie heen adequaat economisch en sociaal beleid te voeren, zijn in volstrekt onvoldoende mate voorhanden. Noodgedwongen wordt gehandeld in strijd met het Verdrag van Lissabon, nauwkeuriger: het verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. Artikel 123 van dat verdrag is heel duidelijk: no bailout. De gedachte hierachter was dat onverantwoordelijke nationale overheden zouden worden geconfronteerd met de “tucht van de markt”; nu, dat hebben wij gemerkt, het hele eurosysteem siddert. Leningen, kredietfaciliteiten et cetera verlenen aan landen mag dus niet. Dus ook off balance activiteiten, zoals het openen van kredietruimte ten behoeve van Griekenland, zijn verboden. Dat verbod is duidelijk en onvoorwaardelijk, werkt rechtstreeks en kan ingeroepen worden door burgers.

Sombere vooruitzichten

Duitse economen zijn inmiddels in actie gekomen. En toch gaat men door. Griekenland kan 30 miljard lenen tegen een lagere rente dan die het land nu op de markt moeten betalen. Want er wordt lekker gespeculeerd; bedenk maar, centrale banken houden de rente laag en spuien liquiditeiten, Griekenland moet lenen tegen hoge rente, tel uit je winst als commerciële bank of speculant. En het fijnste is dat het risico zo goed als nul is, Griekenland wordt door de anderen uit de brand geholpen in strijd met de Europese regels. Bondskanselier Merkel peinsde eerst nog over de mogelijkheid de Grieken uit de Euro te gooien, maar zag snel in dat zij dat niet kon maken.

Blijft dus over dat ook Nederland, dat eerst Zeeuws ‘zunig, geen cent naar de Grieken’ riep, nu ook mogelijk een bijdrage van ruim een miljard moet leveren. Zo gaat dat als men zich in ondoordachte economische avonturen stort. Enig mogelijk positief gevolg van dit treurig schouwspel is misschien dat ingezien wordt dat economisch-politieke Europese integratie op kernpunten noodzakelijk is en dat dit een democratisch en sociaal avontuur moet worden. Maar de vooruitzichten zijn somber.