Verplicht bankbestuurder tot nemen van een lange-termijn belang in eigen bank

Onderwerp:
Verplicht bankbestuurder tot nemen van een lange-termijn belang in eigen bank image

Afbeelding ‘Wouter Bos’ van Roel Wijnants (CC BY-NC 2.0).

10 sep 2009
De Nederlandse Vereniging van Banken heeft minister Bos gisteren een voorstel gedaan om grenzen te stellen aan bonussen. Econoom Jan Bouwens stelt dat op basis van ervaringen in het verleden nu al is te zeggen dat het effect van de bankencode gering zal zijn. Zinniger is het de bankbestuurder te verplichten een lange termijn belang te nemen in de eigen bank.

De ongrijpbaarheid van beloningen

Om de negatieve pers over beloningen van bestuurders in kaart te brengen hebben de Amerikaanse onderzoekers John Core, Wayne Guay en Dave Larcker krantenartikelen over dit onderwerp geselecteerd op de woorden: ‘bespottelijk’, ‘buiten proporties’, ‘exorbitant’, ‘excessief’, ‘groot’, ‘hoog’, ‘ridicuul’, ‘ruim’, ‘rijkelijk’. Vervolgens hebben ze geanalyseerd hoe bedrijven hierop reageerden. De aanpassingen in het beloningsbeleid op de negatieve berichten bleken slechts van cosmetische aard. Zo werden opties minder vaak uitgeoefend en verlaagden de bedrijven contante loonbestanddelen om deze elders te compenseren met duurdere auto’s of uitkeringen volgend op uitdiensttreding. Ook zagen we het vaste salaris toenemen ter compensatie van de misgelopen bonus. Het onderzoek laat zien hoe weinig grijpbaar beloning van topbestuurders is.

Een ‘Alleingang’?

Hoe dan ook, minister Bos wil de bonussen aanpakken. Als internationale maatregelen uitblijven – bonussen staan ook op de agenda van de G20 top later deze maand – dan komt Bos zelf met een pakket maatregelen. Stel dat het zo ver komt, een ‘Alleingang’ van Nederland, wat voor effecten heeft dat? We horen dan dat bedrijven dreigen hun hoofdkantoor te verplaatsen. Links Nederland hoont deze gedachte: ‘Het is niet de eerste keer dat ik hoor dat ze het ondernemersklimaat in Nederland hard vinden,’ zei Bos eerder dit jaar. Liberaal Nederland neemt dit dreigement serieus.

Beloning en omvang van het bedrijf

Wie heeft gelijk? Onderzoek van Xavier Gabaix en Augustin Landier laat zien dat de hoogte van bestuurdersinkomen de afgelopen 30 jaar voor bijna 100 procent te verklaren is uit de omvang van het bedrijf: hoe groter hoe moeilijker bestuurbaar en hoe minder geschikte managers beschikbaar die zo’n complex bedrijf kunnen besturen. Gevolg: de prijs van de manager neemt toe. Als we hun onderzoek volgen dan zou de aftopping van salaris tot gevolg hebben dat na een bepaalde groei banken niet langer tegen elkaar op kunnen bieden om de beste manager te krijgen. Voor zover die beste manager in Nederland rondloopt, zal deze vertrekken naar het buitenland; wellicht is dat slechts een handjevol. Maar nog belangrijker is dat als een Nederlandse bank zo’n manager uit het buitenland moet halen, deze niet zal komen vanwege het te lage salaris dat kan worden geboden. Het gevolg is dat grote banken op een bepaald moment ook Nederland moeten verlaten bij afwezigheid van goede managers.

Een internationale regeling

Zelfs als we een Europese of wereldwijde regeling zouden treffen, moeten we niet veel effect verwachten. De reden is dat individuele landen een enorme prikkel hebben de grootste banken binnen te halen en binnen te houden. Het is dan zeer interessant om meer te bieden dan ‘de internationale officiële regeling’ toelaat. Gegeven dat we beloningsbestanddelen kunnen verstoppen hebben landen daar ook de gelegenheid toe.

Meer belasting, hogere beloning

Ook ‘wegbelasten’ heeft een tegengesteld effect: als een manager thans een bruto-inkomen van 100.000 euro in de hoogste belastingschijf heeft en de belasting neemt toe van 50 procent naar 60 procent, dan neemt het van het bedrijf geëiste inkomen toe tot 125.000 euro.

Terughalen ‘onterechte bonus’ niet haalbaar

Ook het voorstel van de Nederlandse Vereniging van Banken dat toestaat achteraf gezien onterecht uitgekeerd bonussen terug te halen, is waarschijnlijk onhaalbaar. Op het moment van betaling is de uitkering rechtmatig, hoe kunnen we dan achteraf vaststellen dat deze uitkering onrechtmatig was? Is dat omdat de economie tegenzit en er meer op leningen moet worden afgeschreven dan voorzien? Zo’n voorziening is vastgesteld op basis van een verwachte uitkomst en niet op het ‘worst case scenario’. Bovendien zal de bestuurder betogen dat de voorziening ook werd bevestigd door de accountant en gesanctioneerd als deugdelijk door de toezichthouder. Alleen als het mogelijk is aan te tonen dat genoemde instanties bewust om de tuin werden geleid, is er sprake van een grond tot terugvordering. Mocht het zo ver komen dan is er sprake van een strafbaar feit op grond waarvan de bestuurder strafrechtelijk moet worden vervolgd.

In de code van de Nederlandse Vereniging van Banken wordt ook vastgelegd dat managers bonussen kunnen ontvangen op basis van prestaties gemeten in niet-financiële grootheden. Met nonfinancials als basis wordt het mogelijk om zware verliezen te lijden terwijl de klanttevredenheid toeneemt. Op basis van laatstgenoemde prestatie zou dan toch een bonus kunnen worden uitgekeerd. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Ten slotte mag volgens de code de variabele beloning niet hoger zijn dan het vaste salaris. Het effect zal dus zijn dat het vaste bestanddeel van de beloning toeneemt. Dat is een eenvoudige overgang, omdat bestanddelen die nu als variabel worden verantwoord, de facto al vast zijn.

Maak van bankbestuurder bankeigenaar

Kunnen we dan niets doen? Jawel. Als we aan bankenbestuurders denken zouden we serieus moeten overwegen hen te verplichten voor de lange termijn aandelen in deze bedrijven te nemen. Bij aanstelling moet de manager bij contract laten vastleggen dat hij de aandelen ook na zijn uitdiensttreding aanhoudt en dat hij geen optie mag afsluiten tegen eventuele koersdalingen van het aandeel van het bedrijf. Uiteraard moet zijn/haar welvaart serieus in het geding zijn bij koersstijgingen en koersdalingen.

Een rekenvoorbeeld

Hoe werkt zo’n systeem? Neem als voorbeeld een topbestuurder met een salaris van twee ton en een bonus van 300.000 euro in een goed jaar (aandelen omhoog met 20 procent) en 200.000 euro in een slecht jaar (aandelen omlaag met 10 procent) (zie ook John Core e.a., 2005). Wellicht lijkt het verschil van 100.000 euro een relatief geringe prikkel te geven geeft aan de manager om de waarde van de bank te vergroten. Echter, laten we nu eisen van deze manager dat hij verplicht voor 1,5 miljoen euro aandelen aanhoudt in de bank. Een daling met 10 procent kost hem dan 150.000 euro, terwijl zijn welvaart met drie ton toeneemt als de aandelenprijs met 20 procent stijgt. Deze niet geringe prikkel kan de bank op twee manieren bereiken. Het bedrijf kan een salaris geven met daaraan gekoppeld een marktgecorrigeerde bonus. De onderneming kan daartoe de manager verplichten virtueel 1,5 miljoen euro aan te houden. Stijgt het aandeel met 1 procent dan ontvangt de manager 15.000 euro inkomen. Het betekent ook dat bij een daling in waarde met zeg een half procent de manager 7500 euro inlevert. Dit laatste zien we overigens nauwelijks gebeuren in de praktijk.

Een tweede manier is de manager daadwerkelijk te verplichten voor 1,5 miljoen euro aandelen aan te houden. Het effect is vergelijkbaar. Dat wil zeggen, bij een stijging van het aandeel met 1 procent neemt zijn welvaart toe met 15.000 euro. Het verschil met de salarisvariant is dat de onderneming in het tweede geval uitsluitend het basissalaris uitkeert van zeg twee ton. In het eerste geval is dat 215.000 euro. Bij een stijging met 20 procent dus een half miljoen euro. In beide gevallen wordt de manager bij een koersstijging met 20 procent 500.000 euro welvarender. Alleen moet dit bedrag in het ene geval worden uitgekeerd en in het geval dat de manager zelf aandelen aanhoudt niet. In het geval van 300.000 euro bonus zal er discussie zijn over 'de inhalige manager'. In het geval dat de manager aandelen bezit zal deze discussie uitblijven.

Hoger vast salaris ter compensatie van hoger risico

Rest de vraag hoe we de manager zo ver krijgen zijn welvaart afhankelijk te stellen van de aandelenprijs? Het antwoord ligt bij het vaste salaris. Om de manager bereid te vinden het risico te nemen van beleggingen in de eigen onderneming, moet hij worden gecompenseerd. Als we eisen van de manager meer eigen risico te nemen, is er geen andere weg dan zijn vaste salaris te verhogen. In de VS zijn aldus John Core en anderen tussen 1993 en 2003 het vaste salaris en de verplichte aanhouding van aandelen beide met zo'n 12,5 procent gestegen. Door hetzij bovengenoemd beloningspakket aan te bieden, hetzij de manager te verplichten bedrijfsaandelen aan te houden is het mogelijk managers te behouden en hen te motiveren verantwoorde risico’s te nemen. In dit systeem mogen managers niet onmiddellijk profiteren van koersstijgingen. Topmanagers nemen beslissingen die een bepaalde doorlooptijd kennen. In het geval van banken als ING zal het jaren duren alvorens we kunnen vaststellen dat de hoofdbeslissingen van vandaag hebben gewerkt. Het is daarom aan te bevelen de toestemming om aandelen te verkopen af te laten hangen van de doorlooptijd van de cruciale beslissingen die managers nemen.

Minister Bos zou kunnen overwegen het bestuurders te verplichten aandelen in het door hen bestuurde bedrijf te nemen. Zonder aandelen geen topbaan.

Referenties:

Core, J.E., Wayne Guay, David F Larcker, 2008, The power of the pen and executive compensation, Journal of Financial Economics, 88 (1), 1-25.

Core, John E., Wayne R. Guay, Randall S. Thomas, 2005, Is U.S. CEO Compensation Broken?, Journal of Applied Corporate Finance, 17 (4), 97-104.

Gabaix, Xavier, Augustin Landier, 2008, Why Has CEO Pay Increased So Much? The Quarterly Journal of Economics, 123 (1), 49-100.

Te citeren als

Jan Bouwens, “Verplicht bankbestuurder tot nemen van een lange-termijn belang in eigen bank”, Me Judice, 10 september 2009.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Afbeelding ‘Wouter Bos’ van Roel Wijnants (CC BY-NC 2.0).

Ontvang updates via e-mail