Wordt het beter dan in 2014? Een investeringsplan voor Europa

hefboom
Afbeelding ‘Leveraging Technology’ van Giulia Forsythe (CC BY-NC-SA 2.0)
30 dec 2014
Het Europese begrotingspact moet worden opengebroken om vlot meer ruimte te bieden voor specifieke overheidsinvesteringen, onder meer in onderzoek, energiebesparing en starterscentra. Dit is een beter alternatief dan het huidige investeringsplan van de Europese Commissie van 315 miljard euro, wat vooral is gericht op traditionele grote projecten. Dit stelt de Oostenrijkse econoom Karl Aiginger.

Zes verloren jaren

Europa heeft een dubbel probleem. Het is op lange termijn niet dynamisch genoeg, onderzoek en universiteiten kunnen het gat met de VS niet dichten, de dekking van het breedbandnetwerk is onvoldoende, de kans om als Europa leidend te zijn in energie-efficiëntie en duurzame technologie verzandt in gepraat, startende ondernemingen worden in de kiem gesmoord door bureaucratie en hoge lasten op arbeid. Op korte termijn stagneert de consumptie omdat de lonen niet stijgen (vooral de lage lonen), ondernemers investeren in financiële vaste activa en niet in de toekomst, de overheid bezuinigt, de export kan niet in alle landen sterker stijgen dan de import. Het hoogtepunt van voor de crisis is in 2014 nog niet bereikt, zes verloren jaren.

De tussenbalans van de EU 2020-strategie is al even beroerd (Aiginger, 2014). De werkgelegenheidsdoelstelling voor 2020 en de onderzoeksdoelstelling worden niet gehaald, de armoede stijgt in plaats van te dalen. De energiedoelstellingen waren extreem voorzichtig geformuleerd en niet in overeenstemming met de klimaatdoelstellingen op lange termijn en er wordt over gesteggeld onder verwijzing naar het verlies aan concurrentievermogen. Dat daarmee een technologische toppositie en exportkansen verloren gaan, wordt over het hoofd gezien.

Het Europese investeringsplan: te weinig, te laat

De nieuwe Commissie heeft de tekortkomingen onderkend en komt met een investeringsplan voor 315 miljard euro (Europese Commissie 2014). Met weinig eigen middelen, maar veel hefbomen en hoop. Probleem nummer 1 daarbij is dat dit programma in opzet en uitvoering gericht is op traditionele grote projecten (snelwegen, vliegvelden, tunnels) - ook al hebben een paar verstandige mensen er in de afgelopen maanden nog breedband en MKB-ondersteuning aan toegevoegd. De ervaring bij programma's uit het verleden leert dat het gaat om grote materiële investeringen (er is al aangekondigd dat er wordt gezocht naar projecten met een looptijd van 5-10 jaar).

Inmiddels is wetenschappelijk bewezen dat innovatie, opleiding, betere dekking van energienetwerken en breedband, evenals het energiezuinig maken van woningen en kantoorgebouwen belangrijker zijn in welvarende regio's en in een ouder wordende samenleving. Het probleem zie je ook bij de discussie over de programma's, centrale instanties hebben steeds minder moeite met grote projecten.

Misschien nog wel belangrijker is probleem nummer 2 - de factor tijd. Het Europees Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI) moet door 28 landen worden goedgekeurd en daarna moeten de structuur en de hefbomen vorm krijgen. Dan moeten de projecten worden uitgekozen en daarna aanbesteed. Het fonds moet medio 2015 zijn opgericht. Als het effect begint te krijgen, loopt het jaar 2016 al bijna ten einde; acht jaar na het begin van de financiële crisis, drie jaar na de opleving van de conjunctuur in de VS.

De zilveren kans

Het volledig openbreken van het begrotingspact en ook de 'toegeeflijkheid' die we momenteel zien bij overschrijdingen van tekorten is een slecht alternatief. Dit verkleint de geloofwaardigheid van de Europese politiek en maakt het in de toekomst moeilijker om begrotingen te consolideren. Ook leidt dit ertoe dat hervormingen uitblijven en oude uitgaven en inefficiënties blijven bestaan. Evenals een slechte structuur van de staatsinkomsten, belastingfraude en -ontduiking.

Een beter alternatief is om het begrotingspact heel gericht open te breken. Voor bepaalde uitgaven met dubbel dividend, voor 2 jaar, met hervormingen als tegenprestatie en met externe toetsing door onafhankelijke instanties.

  • De commissie zou vijf tot zeven uitgavecategorieën moeten definiëren, waarvoor de grenzen van het begrotingspact 2 jaar lang (2015/16) kunnen worden overschreden; bijv. onderzoek/universiteiten, energiebesparing/energiezuinig maken, betere dekking breedband/energienetwerken, starterscentra, opleiding/nascholing.
  • De overschrijding zou maximaal 1 % van het BBP mogen zijn. Het moet om extra uitgaven gaan. Tegelijkertijd moeten er structurele hervormingen worden doorgevoerd (van het eenvoudiger starten van ondernemingen tot belastinghervormingen en het verminderen van bureaucratie.)

De categorieën worden zorgvuldig aan de hand van twee criteria gekozen: ten eerste het effect op de economische groei op lange termijn (hoger, groen groeipad) en ten tweede het effect op de werkgelegenheid op korte termijn (uitgaven met een hoog aandeel personeelskosten). Na twee jaar hervormingen bij uitgaven voor openbaar bestuur en pensioenen moeten de extra uitgaven ook binnen de bovengrenzen van het begrotingspad blijven.

Vergelijking met gouden regel

Het voorstel lijkt op de oude 'gouden regel' van het begrotingsbeleid, dat investeringen in de toekomst geen belasting, maar een investering kunnen zijn. Alleen dan moderner, omdat het voorstel expliciet op de toekomst en op immateriële investeringen is gericht en niet op snelwegen die naar nergens leiden (zoals in Zuid-Italië, Griekenland). Ook de Duitsers moeten daar wel oren naar hebben, omdat zij de gouden regel hadden.

Met de zilveren 'kogel' kan sneller worden geschoten, omdat dit soort programma's kleiner zijn en in de meeste landen al gepland zijn, maar door financiële tekorten werden opgeschort (of door ontbrekende bereidheid bij uitgaven in het verleden). De programma's zouden door de onafhankelijke begrotingsautoriteit of de rekenkamer van een ander land moeten worden beoordeeld (en daarmee niet door de 'hoge' heren in Brussel of de dames in Berlijn). Ze zijn in tijd begrensd. Een probleem van 'projecten' met een hoge personeelscomponent is dat ze na twee jaar niet kunnen zijn afgerond en in de regel ook niet zouden moeten zijn afgerond. Maar vóór 2017 zou het moeten lukken om de uitgaven aan openbaar bestuur en pensioenen zodanig te verminderen dat er genoeg ruimte is binnen de normale begroting.

De zilveren regel is beter dan de gouden regel, omdat het in de kern om immateriële investeringen gaat. Het programma kan sneller worden uitgevoerd dan het investeringsplan van de EFSI. Maar het kan ook als aanvulling worden gezien totdat het investeringsplan werkt. Als het nieuwe investeringsfonds daadwerkelijk meer gericht is op investeringen in de toekomst dan op snelwegen, dan zou het een extra duwtje in de rug op de goede weg kunnen zijn.

De zilveren regel en een toekomstgericht investeringsfonds: beide zijn beter dan het lukraak openbreken van het begrotingspact, afgedwongen door 'realpolitik', doordat men niet in staat is om lasten uit het verleden te verminderen - zoals in 2014 gedeeltelijk is gebeurd.

Dit artikel is eerder gepubliceerd op onze partnersite Oekonomenstimme en is uit het Duits vertaald door Kasper Maes.

Referenties

Aiginger, K., The Europe 2020 strategy at midterm: Disappointing assessment calls for an urgent change driven by long run priorities , Issue 17, October 2014.

Dervi? K., Saraceno, F., An Investment New Deal for Europe, Brookings, September 3, 2014, 10:42 am.

European Commission, An Investment Plan for Europe, COM(2014) 903 final, Brussels, 26.11.2014.

Juncker, J.-C., A New Start for Europe: My Agenda for Jobs, Growth, Fairness and Democratic Change Political Guidelines for the next European Commission , Opening Statement in the European Parliament, Plenary Session, Strasbourg, 15 July 2014.

Juncker, J.-C., Investing in Europe: speech by President Juncker in the European Parliament, plenary session on the € 315 billion Investment Plan, Strasbourg, 26 November 2014.

Marterbauer, M., Öffentliche Investitionen ermöglichen, Arbeit&Wirtschaft Blog, 27. Februar 2014.

Monti, M., Eurobonds und Goldene Regel: Wie man dem Fiskalpakt einen Sinn geben (und die Krise endlich überwinden) kann , Der (europäische) Föderalist, 26. Mai 2012.

Sachverständigenrat zur Begutachtung der gesamtwirtschaftlichen Entwicklung, Staatsverschuldung wirksam begrenzen , Expertise im Auftrag des Bundesministers für Wirtschaft und Technologie, Statistisches Bundesamt Wiesbaden, März 2007.

Verhelst, S., Will the national ‘golden rule’ eclipse the EU fiscal norms? , VOX CEPR's Policy Portal, 01 March 2012.

Te citeren als

Karl Aiginger, “Wordt het beter dan in 2014? Een investeringsplan voor Europa”, Me Judice, 30 december 2014.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Afbeelding ‘Leveraging Technology’ van Giulia Forsythe (CC BY-NC-SA 2.0)

Links

Ontvang updates via e-mail