Andere rentecurve nodig bij beoordeling fondsen

Pensioenfondsen aangeslagen

De Nederlandse pensioenfondsen zitten in zwaar weer. Dalende aandelenmarkten hebben de bezittingen van de fondsen aangetast, terwijl de verplichtingen zijn toegenomen door de daling van de swapcurve waartegen de toekomstige pensioenbetalingen moeten worden verdisconteerd. Vandaag 3 november is in de Tweede Kamer een dag van hoorzittingen over de financiële situatie van de fondsen.

Het is echter onmogelijk om op basis van enkel de dekkingsgraad een algemeen oordeel te geven over de vraag of pensioenen wel of niet gekort moeten worden. Fondsen met relatief veel oudere deelnemers in sectoren waar de pensioenpremies al hoog zijn, zullen hier waarschijnlijk moeilijk aan ontkomen, terwijl andere fondsen bij een relatief kleine verandering van de omstandigheden op de financiële markten weer buiten de gevarenzone komen. Bij het beoordelen van de situatie van pensioenfondsen dient dus maatwerk geleverd te worden, om onnodig korten te voorkomen.

Markt voor swaps verstoord

Het is vooral belangrijk om te erkennen dat de markt voor swaps op dit moment ernstig verstoord is en dat bij de beoordeling van fondsen hiermee rekening zou moeten worden gehouden. Bijvoorbeeld, de ernstige dalingen van de dekkingsgraden van de vijf grootste pensioenfondsen over de maand augustus waren een direct gevolg van een daling van de swapcurve naar een historisch dieptepunt. De lage officiële rentes door het crisisbeleid van de ECB hebben de rentecurve voor betrouwbare staatsobligaties naar beneden geduwd. Echter de swapcurve ligt daar zelfs al een hele tijd onder.

Dit is onmogelijk in een niet-verstoorde markt. Immers swaps kennen een tegenpartij risico dat hoger is dan dat van een lening van een betrouwbare overheid. De swap is in de regel een langjarig contract van een pensioenfonds met een commerciële bank die een lange rente betaalt terwijl het pensioenfonds een korte rente aan de bank betaalt. Over deze lange periode is er een aanzienlijk tegenpartij risico vanuit de bank die daarom eigenlijk een hogere vergoeding dan die op staatsobligaties zou moeten geven.

De oorzaak van het dramatisch lage niveau van de swaprente is het feit dat de swapmarkt relatief klein is ten opzichte van de omvang van onze pensioensector. Door de daling van de dekkingsgraden is de vraag naar afdekking van het renterisico (om erger te voorkomen) via swaps toegenomen en kunnen de banken die de swaps leveren volstaan met een steeds lagere lange rente. De swapcurve daalt verder en de dekkingsgraden verslechteren verder. Er ontstaat dus een vicieuze cirkel.

Sta rekenen met andere rentecurve toe

Binnen het Financieel Toetsingskader voor pensioenfondsen is het De Nederlandsche Bank (DNB) die bepaalt tegen welke rentecurve pensioenverplichtingen moeten worden berekend. DNB ontkent echter de aanwezigheid van een verstoring binnen de swapmarkt. De enorme belangen en de onrust bij deelnemers van fondsen maken deze kwestie te belangrijk voor een prestigeslag tussen DNB en andere partijen. Het beste zou zijn als DNB pensioenfondsen toestaat met een andere rentecurve te rekenen in ieder geval voor zolang de lange swaprente lager is dan die op staatsobligaties. Hiermee wordt meer duidelijkheid verschaft over de werkelijke situatie van pensioenfondsen en kunnen er beter gefundeerde besluiten over eventuele kortingen worden genomen.