Bretton Woods II is in de maak

G-20-top mislukt

De G20-top in Seoul op 11-12 november jl. is uitgelopen op een grote mislukking. Dat is de algemene teneur van de commentaren in de Nederlandse media. Het hoofdredactioneel commentaar in NRC Handelsblad van 13 november stelde dat de Seoul-top “weinig tastbaars heeft opgeleverd” en vond dit “teleurstellend”: “De eendracht van de G20 ten tijde van de kredietcrisis bleek een hersenschim.” Dit negatieve oordeel werd bevestigd in allerlei andere media, vaak ondersteund door economen die om een oordeel was gevraagd.

Maar is dat wel zo?

De critici van de Seoul-top zien echter twee zaken over het hoofd. In de eerste plaats is de G20 in Seoul akkoord gegaan met vergaande voorstellen tot hervorming van de financiële sector, waaronder het integrale pakket van het Basel Committee on Banking Supervision (BCBS), ook wel aangeduid als Basel III. In de tweede plaats heeft de inkomende voorzitter van de G20, de Franse president Sarkozy, in Seoul belangrijke nieuwe initiatieven op de agenda gezet van de volgende G20-top, in november 2011 in Cannes.

Dat de overeenstemming binnen de BCBS over Basel III al in oktober was bereikt, en dat de regeringsleiders in Seoul dat resultaat alleen maar met hun handtekening hoefden te bekrachtigen, doet weinig af aan het belang van de Basel III-hervormingen. De voorbereiding van de besluiten die in Seoul genomen moesten worden was feitelijk in handen van de Financial Stability Board (FSB), het belangrijkste orgaan van de G20. De FSB opereert publicitair in de schaduw van de G20. Dat verklaart waarschijnlijk het opvallende feit dat er in ons land veel aandacht bestaat voor de vraag of Nederland wel of niet mag meevergaderen met de G20 (in Seoul dus niet), maar geen enkele aandacht voor het gegeven dat de Nederlandsche Bank en het ministerie van Financiën officiëel lid zijn van de FSB en zich intensief bemoeien met het werk daarvan.

Het pakket maatregelen dat de FSB voor Seoul had voorbereid, en waar de G20 in Seoul ook daadwerkelijk mee akkoord is gegaan, liegt er niet om: nieuwe kapitaaleisen voor banken; nieuw beleid ten aanzien van systeembanken; versterking van toezicht; regulering van handel in derivaten; nieuw beleid ten aanzien van kredietbeoordelaars; en wereldwijde afstemming van accountancyregels. De vraag blijft natuurlijk, ook na Seoul, of deze maatregelen ver genoeg gaan om de anarchie van het casinokapitalisme te beteugelen.

Bretton Woods in de maak

Dat de G20 in Seoul geen einde wist te maken aan de valutaoorlog van de afgelopen maanden, is een feit. Maar juist op dit punt bevatte de afsluitende persconferentie van Sarkozy het nodige vuurwerk. Sarkozy gaf die persconferentie in Seoul dus in zijn hoedanigheid van nieuwe voorzitter van de G20. Ook de Franse president verzette zich tegen het idee dat de Seoul-top niets had opgeleverd: “Het is al een succes dat de G20 ermee instemt dat het internationale monetaire systeem een probleem is. Dat is wel eens anders geweest.” Tegen die achtergrond kondigde Sarkozy aan dat hij in 2011, als voorzitter van de G20, van de hervorming van het monetaire stelsel zijn eerste prioriteit zal maken. Letterlijk zei Sarkozy daarover: “We moeten het internationale monetaire system opwaarderen voor de 21ste eeuw.”

Tot verrassing van velen bleek dat Sarkozy al een deal had gemaakt met de Chinese president Hu Jintao. Toen Hu onlangs, voorafgaand aan de Seoul-top, bij Sarkozy op bezoek was, hadden de twee met elkaar afgesproken dat er in het voorjaar van 2011 onder de vlag van de G20 in China een “seminar” komt over monetaire hervorming. Volgens medewerkers van Sarkozy, die in de media werden geciteerd, zouden twee soortgelijke seminars, een in Europa en een in Amerika, vervolgens borg moeten staan voor verdere uitwerking van het monetaire-hervormingspakket, dat Sarkozy dan eind 2011 in Cannes aan de G20 wil voorleggen.

Nog vóór het einde van 2010 wil Sarkozy over dit plan van aanpak gaan praten met de Amerikaanse president Barack Obama, de Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma, de Indiase minister-president Mammohan Singh en de directeur-generaal van het Internationale Monetaire Fonds, Dominique Strauss-Kahn. Sarkozy beloofde bovendien dat hij de plannen voor zijn G20-presidentschap in januari zal toelichten op een speciale persconferentie. Met andere woorden, Sarkozy heeft goed nagedacht over wat hij van de G20 wil en over hoe hij dat denkt te bereiken.

Kritiek op de rol van de Amerikaanse dollar als mondiale reservemunt is natuurlijk een oude Franse traditie. Sarkozy past wonderwel in deze traditie, getuige ook zijn uitlatingen op 26 september 2008 (dus kort na het uitbreken van de kredietcrisis): “Het kwaad zit diep, we moeten het financiële systeem geheel opnieuw bedenken, zoals in Bretton Woods.” En twee maanden later, bij de G20-top in Washington: “Bestaat de euro niet? Bestaat de yuan niet? In Bretton Woods waren de V.S. overwinnaar, de enige supermacht, terwijl Europa in duigen lag. Nu leven we in een nieuwe wereld.” Datzelfde sentiment klonk in zijn toespraak afgelopen januari bij het World Economic Forum in Davos: “We kunnen niet aan de ene kant een multipolaire wereld hebben, en aan de andere kant een enkele reservemunt (de Amerikaanse dollar).”

De afgelopen jaren heeft Sarkozy dan ook herhaaldelijk gepleit voor een nieuw Bretton Woods, dat wil zeggen voor een grondige hervorming van het vigerende mondiale monetaire stelsel dat is gebaseerd op afspraken die in 1944 zijn gemaakt tijdens de conferentie in het Amerikaanse Bretton Woods. Op zijn persconferentie in Seoul vermeed Sarkozy zorgvuldig de frase Bretton Woods II. Maar inhoudelijk is dat natuurlijk precies wat zijn plannen behelzen. Wat de uitkomst van de seminars in China, Europa en Amerika precies zal zijn is op dit moment niet concreet aan te geven. Maar de inzet van Sarkozy is volstrekt helder. Het nieuwe mondiale monetaire stelsel zal moeten zijn afgestemd op de nieuw omstandigheden van een multipolaire wereld. Het belang daarvan voor de wereldeconomie is evident.

De wereldeconomie blijkt steeds opnieuw van slag te raken door structurele onevenwichtigheden. Na de Tweede Wereldoorlog werd het systeem van de wereldeconomie in hoge mate bepaald door de afspraken van Bretton Woods in 1944, waaronder die over de rol van de Amerikaanse dollar als mondiale reservemunt. Maar sinds Deng Xiaoping in 1978 in China de markteconomie introduceerde en sinds er in 1989 een einde kwam aan de Koude Oorlog, leven we in het tijdperk van globalisering en werkt het Bretton Woods-systeem niet meer naar behoren. De nieuwe, multipolaire wereld is dringend toe aan een nieuw monetair stelsel. Daarom verdienen de plannen van Sarkozy onze volle aandacht.

: James Cridland, Flickr

Dit artikel kan worden overgenomen met bronvermelding. Toezending van bewijsexemplaren wordt op prijs gesteld. © Me Judice