Crisis schreeuwt om regionaal maatwerk

Ineengezakte economie

De economische voorspellingen voor onze nationale economie zijn uiterst zorgwekkend. Gelukkig wordt de ineengezakte economie reeds door middel van zogenaamde ‘automatisch stabilisatoren’ geholpen die in de overheidsbegroting zijn verwerkt. Immers, in slechte tijden nemen de overheidinkomsten zoals belastingen automatisch af en de overheiduitgaven zoals werkloosheidsuitkeringen nemen automatisch toe. Het omgekeerde proces doet zich voor in goede tijden. Conjunctuurgolven worden op die manier door de overheid automatisch gedempt. Met andere woorden, niets doen, is iets doen. Dat is evenwel niet genoeg. In deze bijzondere economische tijden mag van de nationale overheid daadkracht en geloofwaardigheid verwacht worden. Daar zit het ineengestorte vertrouwen met smart op te wachten. Helaas lijkt het akkoord meer nadruk te leggen op saneren van de overheidbegroting dan op stimuleren van de economie. Tegelijkertijd kunnen er geen wonderen verwacht worden van een sterk sturende aanpak van de crisis op nationaal niveau. De financiële armslag van de overheid is uiterst beperkt door de tekorten die in het verleden zijn opgebouwd en de afspraken die in het kader van het Europese Stabiliteits- en Groeipact zijn gemaakt. Daarnaast loopt nationaal beleid het risico pas effect te hebben wanneer de economie alweer herstel vertoont. Tenslotte bestaat het gevaar dat een groot deel van de nationale stimulansen naar het buitenland weg zal lekken.

Gevolgen voor burgers

De economische cijfers geven evenwel ook aan dat de gevolgen van de economische crisis tot grote verschillen tussen burgers kan leiden. Op individueel niveau zullen sommigen sterkere inkomensgevolgen ondervinden dan anderen. Denk hierbij aan laag opgeleiden, jongeren, allochtonen, flexwerkers en zzp-ers in sectoren die hard geraakt worden door de crisis. ‘Veel’ verdieners die werkloos worden, ondervinden een enorme inkomensachteruitgang vanwege de koppeling van de WW-uitkering aan een maximaal dagloon. ‘Weinig’ verdieners die werkloos worden, moeten met nog minder rondkomen omdat de WW-uitkering in beginsel 70 procent van het laatstverdiende loon is. Bij een langdurige crisis en overgang van WW naar WWB verliezen mensen mogelijk hun huis, met negatieve gevolgen voor de al stagnerende huizenmarkt. Tenslotte komen de inkomens van ouderen onder druk vanwege de problemen bij de pensioenfondsen.

…en voor bedrijven

Ook op bedrijfsniveau is er een spreiding van de gevolgen van de economische crisis. De industrie en de horeca zien de omzet het hardst teruglopen, gevolgd door de transportbedrijven en de bouw. De zorg en het onderwijs lijken nauwelijks geraakt door de crisis. Dit betekent ook dat mannen harder door de crisis worden getroffen dan vrouwen. Immers, zij zijn sterker vertegenwoordigd in de bedrijfstakken die harder door de crisis getroffen worden. In de Verenigde Staten is het zelfs zo dat er al bijna meer vrouwen op de loonlijsten staan dan mannen.

Regio is aan zet

Gegeven de combinatie van de beperkingen van nationaal beleid en de spreiding van de economische pijn, is het regionale bestuur bij uitstek toegerust om de pijn van de crisis te verzachten. Op individueel niveau zijn met name gemeenten geschikt om werk-naar-werk trajecten te begeleiden door te helpen bij het om-, her- en bijscholen en eventueel detacheren van werknemers in de werktijdverkorting. Ook kan zij jongeren die de arbeidsmarkt voor het eerst opgaan, helpen met extra ondersteuning. Daarnaast kan het regionale bestuur de bedrijvigheid stimuleren door investeringen die al gepland waren, naar voren te halen. Nieuwe investeringen zijn niet raadzaam, want de kans is groot dat bij de implementatie de economie de extra stimulans al niet meer nodig heeft. Het preventieve en proactieve handelen van de regio gericht op het voorkomen van werkloosheid dient ondersteund te worden door het versnellen van juridische procedures, de inzet van subsidies, etc. Bij al deze initiatieven verdient het verder de aanbeveling te proberen sterker uit de crisis te komen door speciale aandacht te richten op duurzaamheid.

Om de cartoonisten van Gorilla uit de Volkskrant te citeren: “Onze overheid die in ‘s-Gravenhage zijt, geef ons heden ons dagelijks brood en vergeef ons onze schulden, zoals ook wij onze schuldenaars vergeven.” Met andere woorden, laat de nationale overheid het regionale niveau de middelen geven om de economische crisis met maatwerk aan te pakken. Dit betekent dat de verslechtering van de overheidsbegroting niet, zoals gebruikelijk, automatisch gekoppeld dient te worden aan een verminderen van de inkomsten van de gemeenten via het Gemeentefonds. Waar de kredietcrisis een mondiale aanpak vergt, is de economische crisis het meest gebaat bij regionale interventie. Geef de regio de ruimte om dit maatwerk te leveren.

* Dit stuk is overgenomen in De Gelderlander van 26 maart 2009.