Exit Griekenland uit eurozone waarschijnlijker dan ooit

Exit Griekenland uit eurozone waarschijnlijker dan ooit image
Op het eerste gezicht zou je het niet zeggen, maar het is wel degelijk het geval dat tot voor kort Griekenland de boventoon voerde in de onderhandelingen met de rest van de eurozone over het redden van Athene. De rollen zijn nu echter omgedraaid. Europa speelt hard spel en het Griekse drama is beheersbaar geworden en vormt niet meer een directe bedreiging voor de eurozone. Volgens Sylvester Eijffinger en Edin Mujagic gaat deze omslag zo ver dat een Griekse exit nu waarschijnlijker lijkt dan ooit.

Gevolgen crisis dringen langzaam door

Mensen merken veranderingen die maar langzaam plaatsvinden doorgaans niet of nauwelijks op, dat gebeurt pas in een laat stadium. Twee procent inflatie per jaar lijkt niet veel te zijn en er is bijna niemand die daarvan in paniek zal raken. Toch betekent twee procent inflatie per jaar twee decennia lang een halvering van de koopkracht. Vandaar dat het nauwelijks een verrassing te noemen is dat een grote en voor de toekomst bepalende verandering in de eurocrisis zo goed als onopgemerkt is gebleven, tussen het dagelijkse geweld aan nieuws over noodleningen, bankreddingen, economische cijfers, schulden, tekorten en afschrijvingen.

Toen de eurocrisis een paar jaar geleden begon, was het bekend dat een eventueel faillissement van Griekenland onvoorspelbare maar dramatische gevolgen zou hebben voor de Europese banken en daarmee voor de overheidsfinanciën en economische groei in de rest van de muntunie en daarbuiten. Europese banken zouden één voor één omvallen, economische groei zou met procentpunten tegelijk instorten – volgens sommige schattingen zelfs met tien procentpunten – de waarde van de euro zou pijlsnel dalen omdat het voortbestaan ervan aan een zijden draadje zou hangen en de inflatie zou mede daardoor oplopen. De kans is groot dat in zo een moeras geen enkel euroland door beleggers gezien zou worden als een veilige haven, waardoor de langetermijnrentes scherp zouden stijgen. Het voortbestaan van de eurozone, zo niet de Europese Unie zoals wij die kennen, zou ernstig gevaar lopen.

Kortom, Griekenland én de Eurozone zouden samen de afgrond in gaan. Dat is de reden waarom de eurolanden honderden miljarden euro’s overgemaakt hebben aan Athene om dat land boven water te houden. Het is ook de reden waarom de Europese Centrale Bank (ECB) de facto een beleid van kwantitatieve verruiming voert. Dit allemaal ondanks het feit dat Athene keer op keer alle regels en afspraken, zoals hervormingen en privatiseringen, aan haar laars lapte en telkens weer de deadlines en doelen voor wat betreft het begrotingstekort en de staatsschuld, ruimschoots miste.

Europa geeft als eerste toe

Heel vaak leek het op het eerste gezicht erop alsof Europa Griekenland onder druk zette, aangaf ontevreden te zijn met de gemaakte vorderingen et cetera, maar als het puntje bij paaltje kwam knipperde Europa en gaf als eerste toe en kreeg Griekenland keer op keer het geld, weer uitstel en gunstigere voorwaarden. Dit knipperen als eerste was onvermijdelijk en de kritiek op de Europese ministers van Financiën en regeringsleiders is in dit geval begrijpelijk maar niet helemaal terecht. De andere eurolanden konden niet anders, zij moesten tijd zien te kopen. Met noodleningen aan Griekenland en het opkopen van de Griekse staatsobligaties zorgden de regeringen van de andere eurolanden en de ECB ervoor dat de Europese banken overeind bleven. De banken kregen die reddingsboei echter niet zomaar toegeworpen. Zij moesten af zien te komen van de Griekse staatsobligaties zo snel als zij maar konden.

De ECB kocht bovendien ook Spaanse, Portugese en Italiaanse staatsobligaties om zo hervormingen in die landen mogelijk te maken en het verspreiden van het Griekse virus te vermijden. Tot nu toe is dat in ieder geval aardig gelukt. Dit alles diende één doel: ervoor zorgen dat de banken in de rest van de eurozone een Grieks faillissement zouden kunnen overleven. Zolang dat niet het geval was, konden de regeringsleiders en ministers van Financiën van de andere eurolanden harde taal uitslaan over Griekenland maar achter de gesloten deuren, in de onderhandelingen met Griekenland, moesten ze telkens weer door de knieën. Zij konden niets anders.

Omslag in opstelling Europa

De laatste maanden is echter een niet te overschatten omslag waar te nemen in de opstelling van de overige eurolanden ten opzichte van Griekenland. Onze eigen eurocommissaris Neelie Kroes is het perfecte voorbeeld. Onlangs zei ze in een interview dat de eurozone best zonder Griekenland kan. Dit was dezelfde Kroes die een jaar eerder nog waarschuwde dat voorstellen Griekenland uit de eurozone te dwingen of een faillissement van dat land een niet te overziene ramp zouden zijn voor Europa. Kroes is zeker niet de enige beleidsmaker die op dit punt de laatste tijd een U-bocht gemaakt heeft.

Tussen alle spoedvergaderingen, inspecties van de troika in Athene, marathonzittingen van het Griekse parlement en betogingen in de Griekse steden door, hebben de Europese banken een groot deel van hun blootstelling aan Griekenland afgebouwd. De mogelijke liquiditeitsproblemen, zo niet zelfs solvabiliteitsproblemen, zijn voor de komende jaren opgeslokt dankzij de driejarige onbeperkte leningen (LTRO’s) van de ECB. Spanje en Italië zijn nog niet uit de problemen, maar vergeleken met vorig jaar staan ze beduidend verder af van het ravijn.

Een paar maanden kunnen een wereld van verschil uitmaken. Deze nieuwe situatie betekent dat de eurozone voor het eerst sinds het begin van de crisis niet alleen met woorden maar ook met daden Griekenland hard kan aanpakken. Om het laatste reddingspakket te krijgen moest Athene zulke voorwaarden accepteren dat we in feite kunnen praten over een Europees protectoraat.

Voorbode van uittreden

Griekenland verkeer nu onder permanent toezicht van Europa. De troika vliegt niet meer naar Athene maar zetelt er. Op alle ministeries zitten Europese toezichthouders om toe te zien hoe met geld wordt omgegaan. De noodleningen moeten op een aparte, geblokkeerde rekening staan en kunnen alleen gebruikt worden om oude schulden af te betalen. Griekenland moet zelfs zijn grondwet aanpassen. En zelfs toen Athene met al deze voor een soeverein land vernederende voorwaarden instemde, hielden de andere eurolanden te boot af. De noodleningen werden en worden niet automatisch goedgekeurd. Dat is een regimeverandering.

Uiteraard is het nog steeds mogelijk dat een Grieks faillissement voor veel schade elders in de eurozone zou zorgen. De economische groei zou er dalen en de banken zouden veel geld verliezen. Maar, en dat is cruciaal, die schade zou niet meer rampzalig zijn voor de eurozone. Dat zou wel het geval zijn voor Griekenland, maar er is maar weinig wat erop wijst dat de rest van Europa daarover slapeloze nachten zou krijgen. Athene heeft de rest van Europa te vaak en te lang belazerd en feitelijk gechanteerd. Het belang van deze regimeverandering kan nauwelijks worden overschat. Een Grieks faillissement en uittreden van dat land uit de muntunie is nu waarschijnlijker dan ooit sinds het begin van de eurocrisis. De schade voor de rest van de muntunie zou namelijk niet rampzalig zijn. Het zou wellicht een zegen kunnen zijn: de muntunie zou voorgoed verlost zijn van iets wat een permanent probleem lijkt te zijn. Wij verwachten een in toenemende mate harde, compromisloze opstelling van de eurozone ten opzichte van Griekenland en in het verlengde daarvan toenemende spanningen tussen Griekenland en de overige eurolanden met mogelijk een Griekse exit in de toekomst als gevolg. Het lijkt er steeds meer op dat Europa afscheid van Griekenland heeft genomen.

Bron foto: Flickr

Te citeren als

Sylvester Eijffinger, Edin Mujagic, “Exit Griekenland uit eurozone waarschijnlijker dan ooit”, Me Judice, 10 april 2012.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail