Het is geen kwestie van beschaving

Het is geen kwestie van beschaving image
22 jun 2012
In het maatschappelijk debat wordt vaak de discussie in de knop gebroken door te stellen dat het onbeschaafd is om minimumloon te verlagen of eigen bijdrage in de zorg te verhogen. De uitruil waar iedere econoom mee vertrouwd is komt daarmee niet in beeld. Menig debat gaat daardoor over de halve waarheid, aldus de Amsterdamse econoom Jules Theeuwes.

Beschaving als showstopper

Het is een showstopper.Het is een argument dat iedereen verbouwereerd en sprakeloos achterlaat. Het is alsof een minister in de Trêveszaal zijn portefeuille ter discussie stelt nog voor zijn agendapunt is besproken. De eerste keer dat ik het argument hoorde, was in een discussie over de hoogte van het minimumloon. Na enige verhitte woordenwisseling gebruikte een opgewonden tegenstander van de verlaging van het minimumloon het argument en legde daarmee de discussie plat. De tweede keer dat ik hetzelfde argument hoorde, was vorig jaar toen het kunstzinnige deel van de bevolking het fel oneens was met de bezuinigingsplannen voor de kunstsector van staatssecretaris Halbe Zijlstra. In kunstkringen wordt het argument vaak gebruikt. Cultuur is de natuurlijke biotoop in dit verband. Wat niet betekent dat het een creatief argument is. Het is een uiterst irritant argument. De derde keer was recentelijk. Een deskundige had een verhaal gehouden in een zaal vol mensen begaan met de zorgsector en had verteld dat de eigen bijdrage in de toekomst omhoog moest om de zorg betaalbaar te houden. De spreker had zijn laatste power point slide nog niet afgewerkt of vanuit het publiek kwam weer datzelfde argument. Inderdaad, dát argument: de dooddoener van elk civiel discours, de coup d’ état in elke beschaafde conversatie, de geestelijke guillotine van elke tegenstander. Ik heb het over het argument dat het ‘een kwestie van beschaving is’ dat het minimum loon niet wordt verlaagd, de kunst wordt gesubsidieerd en de eigen bijdrage in de zorg niet wordt opgehoogd.

Vaag en destructief

Ik vind het een verwarrend, destructief en agressief argument. Het is verwarrend omdat de term beschaving een vaag begrip is. Er wordt gezegd dat beschaving niet meer is dan een laagje vernis op de oermens die we allemaal van binnen nog zijn. Volgens Wikipedia waren de Azteken in Mexico een Meso-Amerikaanse beschaving tussen 1200 en 1521. Het woord beschaving verwijst daarmee naar een cultuur waar met enige regelmaat mensenoffers werden gebracht om er zeker van te zijn dat de zon weer opkwam. Ik weet ook wel dat dit niet het beeld is dat de gebruiker van het beschavingsargument in het hoofd heeft als hij stelt dat het een ‘kwestie van beschaving’ is, maar het geeft wel aan dat beschaving een rekbaar begrip is.

Het is ook een destructief argument omdat niet wordt aangegeven hoe het dan wel moet. Er kunnen goede redenen zijn om het minimumloon te verlagen. Bijvoorbeeld om werkloosheid onder jongeren te bestrijden. Minder subsidies aan kunst betekenen dat de overheid dan meer geld overhoudt om armoede te bestrijven. Een hogere eigen bijdrage kan er voor zorgen dat de zorg in een vergrijzende samenleving betaalbaar blijft. Dat zijn stuk voor stuk redelijke argumenten. Waarop ook stuk voor stuk redelijke tegenargumenten kunnen worden ingebracht. Een tegenstander van de verlaging van het minimumloon kan gretig citeren uit het beruchte artikel uit 1995 van David Card en Alan Krueger (de huidige voorzitter van de Council of Economic Advisors van Obama) waarin ze laten zien dat de werkgelegenheid van jongeren in de hamburgertenten van New Jersey niet daalde maar zelfs toenam toen daar het minimum jeugdloon werd verhoogd. Een voorstander van kunstsubsidies kan naar het werk van Richard Florida verwijzen en tegenwerpen dat een bloeiende creatieve sector zorgt voor werk en welvaart en op die manier bijdraagt aan minder armoede. De tegenstander van een hogere eigen zorgbijdrage zou kunnen stellen dat dit de toegang van de armere lager opgeleide bevolkingsgroepen tot de zorg ondermijnt, terwijl hun levensverwachting toch al lager is dan voor andere groepen. Allemaal constructieve tegenargumenten die de discussie verder helpen. Allemaal beter dan die allesvernietigende atoombom die ontploft op de bittertafel als het verdict wordt uitgesproken dat de beschaving in gevaar is.

De econoom als barbaar

Het allerergste vind ik het agressieve karakter van het beschavingsargument. Want wat de gebruiker van het beschavingsargument eigenlijk bedoelt, is dat zijn tegenstander op een veel lagere trede van de maatschappelijke pikorde staat dan hijzelf. Zo laag dat de gebruiker van het beschavingsargument alleen maar op de tegenstander neer kan kijken. De tegenstander is voor hem een soort Attila de Hun, overal waar hij komt, groeit er geen gras meer. Het beschavingsargument draagt in zich een passieve agressiviteit die zijn weerga niet kent in de psychiatrische literatuur. Impliciet wordt de pleitbezorger van een lager minimum loon, minder subsidies en meer eigen bijdrage, verweten dat zijn stelling ethisch niet door de beugel kan. Terwijl die pleitbezorger juist om altruïstische redenen begaan kan zijn met het lot van jeugdige werklozen en de verwoesting die een veel te hoog minimum jeugdloon hierbij kan aanrichten, het rechtvaardiger kan vinden dat armoede wordt bestreden dan dat de opera voor rijke mensen wordt gesubsidieerd of overtuigd is dat zoiets schaars als goede zorg beter wordt benut als minder noodzakelijke zorgkosten worden vermeden door een hogere eigen bijdrage.

Beschaafd denken

We zouden kunnen afspreken dat iedereen die het argument gebruikt ‘dat het een kwestie van beschaving is’, elke keer honderd euro stort op de girorekening van het meldpunt ‘beschaving’. Als iedereen dat netjes doet, is de opbrengst daarvan mogelijk genoeg om de minimumlonen te verhogen, de kunsten te subsidiëren en de zorg gratis toegankelijk te laten.

Bron foto: Flickr

Te citeren als

Jules Theeuwes ✝, “Het is geen kwestie van beschaving”, Me Judice, 22 juni 2012.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail