Vergroot zo snel mogelijk de houdbaarheid van de overheidsfinanciën

Analyse PvdA keuze

De PvdA verdedigt zijn keuze met het argument dat de economie op dit moment nog zwak is, en dat bezuinigen het herstel dwarsboomt. Dit argument is om twee redenen zwak, terwijl het doorschuiven van de meeste maatregelen naar de verdere toekomst riskant is. Wat zijn de zwaktes in dit argument?

In de eerste plaats, gaat het bij het vergroten van de houdbaarheid om structurele maatregelen die de begroting structureel verbeteren. Het gaat dus expliciet niet om tijdelijke maatregelen die vooral negatieve Keynesiaanse effecten hebben. Sterker nog, door het nemen van structurele maatregelen, en vooral maatregelen die de overheidsuitgaven structureel verkleinen, wordt het vertrouwen van de bevolking dat de toekomstige belastingen niet de pan uit zullen rijzen, vergroot. De neiging om inkomens op te potten wordt daardoor verkleind en de bereidheid van de private sector om geld uit te geven neemt dus toe.

In de tweede plaats, in zoverre bezuinigingen de vraag aantasten, worden de effecten aanzienlijk verkleind doordat de vraag naar onze producten vooral van uit het buitenland komt, terwijl onze eigen vraag ook voor een groot deel vanuit het buitenland vervuld wordt. We zijn immers een economie die ruim meer dan de helft van wat ze produceert exporteert naar andere landen, en bijna evenveel importeert uit het buitenland. Een vertraging van onze inkomensgroei heeft daarom slechts een beperkt effect op de vraag naar onze producten. Programma’s die meer van de bezuinigingen op de lange termijn schuiven, worden gezien als “beter voor de koopkracht”. Dit is misleidend, omdat een grotere koopkracht in de komende kabinetsperiode gepaard gaat met een vermindering van de koopkracht in de periode erna. Immers minder bezuinigen in de komende periode betekent meer bezuinigen in de verdere toekomst.

Maak overheidsfinanciën schokbestendig

Het verschuiven van de bezuinigingen naar de toekomst is riskant, omdat het onze overheidsfinanciën kwetsbaar maakt voor onverwachte demografische en economische schokken. De belangrijkste schok is waarschijnlijk een onverwachte toename van de levensverwachting. Tot nu toe is de levensverwachting elke keer weer sneller gestegen dan oorspronkelijk verwacht. Over de afgelopen jaren heeft het CBS de inschatting van de levensverwachting zodanig verhoogd dat het houdbaarheidstekort met 1.75% punt is toegenomen. Het valt niet uit te sluiten dat de levensverwachting in de komende jaren nog een keer naar boven moet worden bijgesteld, waardoor de houdbaarheidsopgave voor de periode 2015-2018 wel erg groot wordt als er niet voldoende maatregelen in de komende kabinetsperiode worden genomen.

Een andere onzekere, maar belangrijke, factor, zijn de ontwikkelingen in de gezondheidszorg. In deze sector hebben kostenrealisaties nagenoeg altijd de ramingen overtroffen. Technologische vooruitgang gecombineerd met een aanbodgedreven zorgvolume zullen het houdbaarheidstekort waarschijnlijk verder opdrijven.

Tenslotte zorgen de ontwikkelingen in Europa voor grote onzekerheid over de toekomstige financiële verplichtingen van onze overheid. De combinatie van een zwakke bankensector, een soevereine schuldcrisis en overheden die het vertrouwen ondermijnen door halfhartige budgettaire en economische ingrepen, kan Nederland (en andere landen) met een hoge rekening opzadelen. Het is daarom cruciaal om de houdbaarheid van de overheidsfinanciën zo snel mogelijk te vergroten.