West-Europa moet nu investeren in Oost-Europa om erger te voorkomen

Onderwerp:
West-Europa moet nu investeren in Oost-Europa om erger te voorkomen image
De financiële crisis in Midden- en Oost-Europa verandert momenteel in rap tempo in een economische crisis. De Westerse lidstaten van de EU hebben er belang bij de welvaart van hun oosterburen veilig te stellen. De EU15 exporteert namelijk even veel naar dit gedeelte van Europa als naar de Verenigde Staten. Volgens de CPB-economen Van Leuvensteijn en Straathof moet West-Europa de bijdrage aan de European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) sterk vergroten om een langdurige economische depressie in Midden- en Oost-Europa te voorkomen.

Sterke divergentie binnen EU dreigt

De echte gevolgen van de financiële crisis zijn momenteel vooral terug te vinden in Midden- en Oost-Europa en veel minder in West-Europa. In de laatste maanden van 2008 is in de nieuwe lidstaten van de EU de industriële productie dramatisch gedaald: in Polen bijvoorbeeld met 8 procent en Slowakije 20 procent. Ter vergelijking: de industriële productie van Griekenland en Spanje daalde met respectievelijk 3 en 6 procent volgens Eurostat. Natuurlijk, men zou kunnen zeggen dat de huidige financiële problemen vooral de eigen schuld zijn van de nieuwe lidstaten. Deze landen hebben te veel en te lang vertrouwd op goedkoop krediet. Huishoudens mochten speculeren op valutamarkten met hun huis als onderpand. Tegelijkertijd hebben West-Europese landen sterk geprofiteerd van de door kredietverlening aangewakkerde economische bloei. Er zijn twee belangrijke economische argumenten waarom West-Europa bezorgd moet zijn over het Oost-Europa: handel en investeringen.

Handelsbelang

De economieën van de oorspronkelijke EU-lidstaten zijn sterk geïntegreerd met die van de nieuwe lidstaten. Na twee decennia van gestage groei is het gemiddelde aandeel in de export van de EU15 landen naar de nieuwe lidstaten gestegen naar 7 procent in 2007 (zie figuur 1).

Figuur 1: Aandeel uitvoer van EU15 naar Midden- en Oost-Europa versus naar VS, 1988-2007

Belang handel met Oost-Europa versus handel VS

* Bron: OECD/UNSD COMTRADE; berekeningen auteurs.

Noot: De data zijn een gewogen gemiddelde van het aandeel in de totale uitvoer (inclusief EU15 bestemmingen) zoals gerapporteerd door EU15 lidstaten. Een groot deel van de uitvoer blijft binnen de EU15.

Hiermee komen de nieuwe lidstaten vrijwel op gelijke hoogte met het exportaandeel van 9 procent van de Verenigde Staten. Op middellange termijn, zal een langdurige economische krimp in Midden-en Oost-Europa de vraag naar producten en diensten uit West-Europa dan ook sterk reduceren. Het zal niet eenvoudig zijn om deze vraaguitval te compenseren met alternatieve exportmarkten, omdat de vraag ook buiten Europa wegvalt. In de rest van Europa moet men dan ook niet onderschatten wat het verdwijnen van de Oost-Europese exportmarkt voor gevolgen heeft.

Verlies investeringsmogelijkheden

Nog afgezien van de afname van de exportvraag is er een tweede factor in het geding: het verlies aan investeringsmogelijkheden. De vergrijzende samenlevingen van West-Europa hebben dringend behoefte aan een substantieel rendement op hun besparingen zodat pensioenen kunnen worden veilig gesteld. De ruime mogelijkheden in de nieuwe lidstaten om moderne technologie en nieuwe vormen van bedrijfsvoering te introduceren, beloven sterke productiviteitsgroei op middellange termijn. De potentiële productiviteitswinst is van dien omvang dat het de verwachte afname van de Oost-Europese beroepsbevolking in ruime mate zal compenseren. Een florerend Oost-Europa kan de hoge rendementen op investeringen geven die in het Westen niet meer aanwezig zijn.

Wat te doen?

Wat kunnen de EU en zijn Westerse lidstaten doen om de lidstaten in het oosten en hun buren te ondersteunen? Robert Zoellick, de president van de Wereldbank heeft onlangs benadrukt dat het garanderen van liquiditeit en financiële stabiliteit voor Europa van groot belang is. De EU moet echter verder kijken dan de korte termijn. Als de EU toestaat dat het investeringsniveau inzakt, zal dit de economische convergentie van Oost-Europa met West-Europa vertragen.

Wat kan de EU doen om investeringen in Midden en Oost Europa veilig te stellen wanneer private investeerders zich terugtrekken? Binnen het relatief bescheiden budget van de EU kan een groter deel van de structuurfondsen naar de nieuwe lidstaten verschoven worden. Daarnaast kan een soortgelijke verschuiving binnen het Zevende Kaderprogramma, het subsidiebudget van de EU voor innovatie, meer nadruk leggen op het Oosten van de EU.

Extra geld voor Europese ontwikkelingsbank

Gegeven de omvang en reikwijdte van de EU-begroting zullen dergelijke maatregelen niet voldoende zijn. Er is echter een goed alternatief beschikbaar. De EBRD is een instantie die opgericht is met het doel om te investeren in Midden- en Oost-Europa en heeft een breed netwerk van lokale vestigingen. Daarnaast heeft deze instantie een politiek neutraal profiel zodat snel een natuurlijke alliantie van belanghebbenden kan worden gevormd. De kernactiviteit van de bank is deelfinanciering van zowel private als publieke projecten. Extra geld stelt de EBRD in staat om de huidige focus op de voormalige Sovjetrepublieken opnieuw te verbreden richting de nieuwe lidstaten van de EU. De Europese Commissie kan de bijdragen van Westerse lidstaten helpen organiseren en kan complementaire investeringen doen.

Conclusie

De EU en zijn Westerse lidstaten hebben in wezen een gemakkelijke keuze. Wanneer het houten huis van de buren in brand staat is het beter om te helpen met blussen. Als de EU faalt om actie te ondernemen, dan zal de huidige atmosfeer van stabiliteit en solidariteit verdampen. Het negeren van economische problemen in Midden- en Oost-Europa is niet in het belang van het West-Europa omdat een belangrijke exportmarkt dreigt weg te vallen en investeringsmogelijkheden zullen verdwijnen. Nu is het moment voor de EU15 om het voortouw te nemen en de EBRD te herkapitaliseren en de investeringen in Midden- en Oost-Europa aan te jagen.

Te citeren als

Michiel van Leuvensteijn, Bas Straathof, “West-Europa moet nu investeren in Oost-Europa om erger te voorkomen”, Me Judice, 26 februari 2009.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail