Het interne toezicht bij ABN AMRO is aan fikse herziening toe

ABN Amro onder de loep

Het Financiëele Dagblad onthulde ruim een half jaar geleden dat ABN Amro onder de loep werd genomen vanwege onregelmatigheden bij de vestiging in Dubai. Als direct verantwoordelijke externe toezichthouder kwalificeerde De Nederlandsche Bank (DNB) de controle van de bank op haar medewerkers als ‘onvoldoende’. Daarnaast veroordeelde DNB de aanpak van corruptierisico’s als ‘onvoldoende’ naar aanleiding van haar relatie met oliehandelaar Gunvor, een vertrouweling van de Russische president Poetin. Vervolgens barstte de discussie los over de extra beloning van €100.000 voor de raad van bestuur (uitgezonderd de voorzitter), waarmee de verhouding met minister van Financiën Dijsselbloem verder op scherp kwam te staan. De extra beloning werd teruggedraaid, maar de discussie was volledig uit de hand gelopen - tot en met een hoorzitting met de Commissie Financiën van de Tweede Kamer aan toe.

Tenslotte meldde het FD nog dat DNB kritiek had op de controle van ABN Amro op de nevenfuncties en privébelangen van haar commissarissen. De externe toezichthouder hield de bank voor dat de procedures om goed inzicht te hebben in de nevenfuncties en privébelangen van de commissarissen ‘nog niet waren geformaliseerd’ en ‘onvoldoende’ waren om belangenverstrengeling te voorkomen. Dat is toch forse kritiek van DNB. Alle affaires voltrokken zich binnen een tijdsbestek van twee weken, voor minister Dijsselbloem voldoende reden om de beursgang van ABN Amro uit te stellen.

Alertheid

De gemeenschappelijke noemer van de affaires is volgens mij dat het interne toezicht door de raad van commissarissen, ondanks de aanwezigheid van twee overheidscommissarissen, in de afgelopen jaren onvoldoende alert en scherp was. Het interne toezicht door commissarissen heeft al deze affaires immers niet kunnen voorkomen. Als DNB als externe toezichthouder moet ingrijpen is het eigenlijk al te laat. De kredietcrisis heeft geleerd dat de combinatie van slecht risicomanagement en onvoldoende intern toezicht een dodelijke is. Dat is ook de reden dat de Commissie Maas (Code Banken) juist voorgesteld heeft om het risicomanagement ingrijpend te verbeteren en het interne toezicht te versterken door het stellen van hogere eisen aan de commissarissen op het gebied van deskundigheid (geschiktheid), integriteit, onafhankelijkheid en vooral van maatschappelijk bewustzijn, gevoel en sensitiviteit. Daarnaast heeft de Commissie Maas opgemerkt dat commissarissen van banken voldoende tijd moeten hebben om hun toezicht adequaat en serieus te kunnen uitoefenen. Voor een bank als ABN Amro is dat al gauw één tot twee dagen per week en in tijden van crisis zelfs meer.

De vraag is of de commissarissen hierop getoetst zijn. De raad van commissarissen van ABN Amro heeft onvoldoende beseft dat hoe ingrijpend het maatschappelijk klimaat waarin de banken opereren is veranderd. Was direct na de kredietcrisis een variabele beloning (bonus) van maximaal 100% nog acceptabel, nu is een maximum van 20% al een onderwerp van maatschappelijke discussie. Bankbestuurders maar ook commissarissen moeten beseffen dat zij in een glazen huis opereren.

Vertrouwen

Ik vermoed dat het nog vele jaren zal gaan duren voordat het vertrouwen in de Nederlandse banken volledig is hersteld. Dat betekent dat het interne toezicht nog alerter en scherper moet worden, met name op de terreinen van maatschappelijk bewustzijn, gevoel en sensitiviteit. Goed intern toezicht is niet alleen een disciplinerend mechanisme voor de commissarissen zelf, maar ook voor de bestuurders en het management daaronder. Daarom dient het intern toezicht bij de ABN Amro versterkt te worden door het benoemen van nieuwe commissarissen, die door DNB als de externe toezichthouder scherper getoetst moeten worden op deskundigheid (geschiktheid), integriteit, onafhankelijkheid en een gevoel voor maatschappelijke verhoudingen. Bovendien dient DNB als externe toezichthouder na te gaan of de commissarissen ook voldoende tijd kunnen vrijmaken om het interne toezicht op adequate en serieuze wijze te vervullen.

Een versterking van het interne toezicht zal de ABN Amro na de beursgang behoeden voor nieuwe affaires die de reputatie van de voormalige staatsbank opnieuw kunnen aantasten. Goede en competente bestuurders zijn natuurlijk de eerste verdedigingslijn om dit soort affaires te voorkomen maar deskundige, integere, onafhankelijke commissarissen met een gevoel voor maatschappelijke verhoudingen en voldoende tijd zijn de tweede verdedigingslijn wanneer de ABN Amro weer in private handen is gekomen. Te allen tijde moet de bank voorkomen dat DNB als externe toezichthouder aanwijzingen moet geven of gedwongen is in te grijpen.

^{* Dit artikel verscheen eerder in Jalta van 27 november 2015.}