De andere kant op kijken heeft geen zin: de Griekse rekening staat open

Onderwerp:
De andere kant op kijken heeft geen zin: de Griekse rekening staat open image
25 apr 2010
Garanderen dat de onevenwichtigheden binnen de Europese Monetaire Unie zijn op te lossen zonder dat dit de Nederlandse belastingbetaler iets kost is een illusie, stelt Lans Bovenberg. Griekenland moet op realistische voorwaarden worden bijgestaan om te voorkomen dat de Griekse rekening steeds verder oploopt en over een jaar moet worden teruggekomen op de stoere praat.

Vergeleken met Griekenland is Lehman Brothers kinderspel

Europa staat op een kruispunt door de problemen van Griekenland die zich dreigen uit te breiden tot andere landen in Zuid Europa. Valt de EMU uit elkaar of maakt Europa een volgende stap naar grotere politieke eenheid? Sommigen pleiten voor het introduceren van een aparte munt voor Zuid Europa. Dat is spelen met vuur. Want de daarmee gepaarde gaande herwaardering van de grensoverschrijdende claims zou het verzwakte Europese bankwezen de genadeknap geven. De val van Lehman Brothers is kinderspel vergeleken bij het uiteenvallen van de EMU. Door de fragmentatie van Europa en de daarbij horende devaluaties zouden ondernemingen hun exportmarkten zien opdrogen. En zo’n verscheurd Europa zal net als in de jaren dertig gepaard gaan met grote politieke spanningen.

Vlucht naar voren

Anderen pleiten juist voor een vlucht naar voren door Europese instellingen meer macht te geven om de Zuid Europese landen te disciplineren. Maar Europa overspeelt zijn hand door in de Griekse tragedie de hoofdrol te willen spelen. In plaats van dat Europa daardoor een stap vooruit zet, dreigt juist het risico van verdere fragmentatie. Grieken vergelijken de Europese Commissie niet voor niets met de Wehrmacht die de Akropolis bezet. En wij als hardwerkende Nederlanders en Duitsers schilderen de Zuid Europeanen maar al te graag af als uitvreters die het gemunt hebben op onze zuur verdiende welvaart. Zo verklaren Europeanen elkaar tot zondebok voor de jarenlange scheefgroei binnen Europa die nu tot uitbarsting dreigt te komen. In een dergelijk klimaat is het centrale Europese gezag buitengewoon zwak. We voelen ons als burgers nog onvoldoende Europeanen met gedeelde waarden en normen om de Europese instellingen voldoende gezag te geven.

IMF als onafhankelijke arbiter

Hoe vervelend het ook is om te constateren dat de Europese instellingen te zwak zijn voor de hoofdrol in het Griekse treurspel, het is maar beter om daar realistisch over te zijn en deze instellingen plaats te laten nemen op de bagagedrager bij het IMF. Het IMF zal een balans moeten vinden tussen het verdelen van de verliezen over de Griekse bevolking en de rest van Europa. Aan de ene kant zal Griekenland zoveel mogelijk zelf orde op zaken moeten stellen nu de zachte Europese heelmeesters stinkende wonden hebben gemaakt. Deze hardhandige behandeling zal andere EMU landen ontmoedigen ooit ook in de positie van Griekenland terecht te komen.

Aan de andere kant zullen de Noord-Europese handelspartners en de crediteuren van Griekenland met financiering over de brug moeten komen. Dit om te voorkomen dat de Noord-Europese banken en exporteurs het lid op de neus krijgen omdat de Zuid Europese economie onderuit gaat en ook andere Zuid Europese landen bankroet dreigen te gaan of – wat op hetzelfde neerkomt – genoodzaakt zijn de EMU te verlaten. Want de Grieken moeten een operatie zonder narcose uitvoeren. Als lid van de EMU kunnen de Grieken zichzelf namelijk niet de beproefde pijnstiller van een devaluatie van de eigen munt toedienen en zo hun problemen af te schuiven op buitenlandse handelspartners en crediteuren.

Het op een verstandige wijze verdelen van de pijn over debiteuren en crediteuren binnen een monetaire unie vraagt om een gezaghebbende, onafhankelijke evenwichtkunstenaar die niet danst naar de pijpen van grote Europese landen. Daarbij zal het IMF als curator van Griekenland niet anders dan op twee benen kunnen lopen: het rechterbeen van de harde heelmeester die de Grieken dwingt hun huis op orde te brengen en het linkerbeen van het ophalen van extra financiering om te voorkomen dat een bankroet van de Grieken een bloedblad aanricht binnen Europa. Het IMF moet dus de traditionele Europese uitruil afdwingen van meer Noord-Europese solidariteit en meer Zuid Europese discipline.

Nederlandse rol

Het is opvallend hoe oorverdovend stil het is in de verkiezingsstrijd over de gewenste strategie van Nederland binnen Europa. Als er al over zaken buiten onze landsgrenzen wordt gesproken draait het vooral om binnenlandse politieke spelletjes met de wanvertoning over Uruzgan als voorlopig dieptepunt. Bijna alle partijen zien Europa vooral als een bezuinigingspost. Met deze spreekwoordelijke Hollandse gierigheid schieten we onszelf in de voet. Goedkoop is duurkoop. Griekenland moet onder realistische voorwaarden worden bijgestaan om te voorkomen dat over een jaar moeten worden terugkomen op hardvochtige voorwaarden en de rekening steeds verder oploopt omdat de Griekse economie implodeert.

Stoere politici roepen in de aanloop naar de verkiezingen dat er geen cent belastinggeld naar Griekenland mag. Het is makkelijk Europa de schuld te geven van zaken die fout lopen in plaats daarvoor zelf verantwoordelijkheid te nemen. Nederland heeft het risico genomen toe te treden tot een monetaire unie dat een sterk machtcentrum ontbeert. Verder zijn Zuid Europese landen met een zwakke monetaire traditie toegelaten tot de EMU om zo te kunnen verdienen aan betere export- en beleggingsmogelijkheden. Garanderen dat de onevenwichtigheden die we in Europa hebben laten ontstaan kunnen worden opgelost zonder dat dit de Nederlandse belastingbetaler iets kost is een illusie. Politici zullen hun ongeloofwaardige beloften na de verkiezingen waarschijnlijk schielijk moeten inslikken. Zo verliest de politiek haar geloofwaardigheid en raakt Nederland steeds meer naar binnen gekeerd.

Tegelijkertijd met het ontwarren van de Griekse knoop moeten we werken aan sterkere Europese instellingen gebaseerd op breed gedragen waarden van monetaire en budgettaire discipline. Wie niet sterk is moet slim zijn. Door te laten zien dan verstandig beleid werkt kan een middelgroot land als Nederland invloedrijk zijn. Want zo draagt ons land bij aan breed gedragen normen die Europese instellingen legitimeren om landen te helpen zich voor te bereiden op de vergrijzing.

Maar laten we realistisch zijn over wat Europa vermag. Ideaal zal Europa nooit worden. Het zal altijd doormodderen blijven. Want er bestaat nu eenmaal een onontkoombare spanning tussen enerzijds het accommoderen van grote politieke en culturele diversiteit en anderzijds het afspreken van gezamenlijke spelregels om optimaal te kunnen profiteren van die rijke verscheidenheid. Maar dat doormodderen is alleszins de moeite waard. De kwetsbare welvaart en vrede in Europa staan immers op het spel. Daar zullen we altijd voor moeten blijven vechten -- juist nu we op een historisch kruispunt staan.

Een korte versie van dit artikel is eerder verschenen in het Financieele Dagblad van 24 april 2010.

Te citeren als

Lans Bovenberg, “De andere kant op kijken heeft geen zin: de Griekse rekening staat open”, Me Judice, 25 april 2010.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail