Fusie van zorgverzekeraar en ziekenhuis niet verbieden

Het nieuws dat zorgverzekeraar DSW samen met een aantal regionale zorgpartijen het Vlietland Ziekenhuis in Schiedam wil overnemen heeft flink wat stof doen opwaaien. Politici zien de geplande overname niet zitten en pleiten bij monde van de Tweede Kamerleden Edith Schippers (VVD) en Eelke van der Veen (PvdA) voor een wettelijk verbod op fusies van zorgverzekeraars en ziekenhuizen. Vlak voor het kerstreces heeft het parlement zelfs vrijwel unaniem een motie aangenomen waarin het kabinet hiertoe wordt opgeroepen. Dergelijke fusies zouden de keuzevrijheid van patiënten drastisch beperken en effectieve marktwerking uitschakelen. Dit is echter lang niet altijd het geval. Bovendien kan het samengaan van een zorgverzekeraar met een ziekenhuis grote voordelen hebben die in het geval van een wettelijk verbod niet langer kunnen worden gerealiseerd.

Voordelen fusie zorgverzekeraar en ziekenhuis

Fusies van zorgverzekeraars en ziekenhuizen kunnen ervoor zorgen dat de negatieve gevolgen van bestaande belangentegenstellingen en informatieverschillen sterk worden verminderd. Bovendien nemen de onderhandelings- en coördinatiekosten aanzienlijk af. Zodra één organisatie zowel medisch als financieel geheel verantwoordelijk is voor het verlenen van zorg aan een afgebakende groep patiënten ontstaan sterke prikkels om de juiste behandeling bij de juiste diagnose te zoeken en te investeren in goede zorg. Vermijdbare complicaties, het verlenen van onnodige (dure) zorg en een slechte afstemming van opeenvolgende schakels in de zorgverlening zorgen immers voor extra kosten in plaats van extra inkomsten. In de Verenigde Staten blijken diverse Health Maintenance Organizations (HMO’s), waarin de functies van verzekeraar en zorgaanbieder sterk geïntegreerd zijn, koplopers te zijn als het gaat om het aanbieden van ketenzorgprogramma’s voor chronisch zieken (diabetes, hartfalen, COPD). HMO’s zoals Kaiser Permanente blijken zowel goed te zijn voor de gezondheid als voor de portemonnee van de burger.

Gevaar voor mededinging overtrokken

Het fuseren van zorgverzekeraars en ziekenhuizen levert alleen een gevaar op voor de mededinging als één van beide partijen voor de fusie al een machtspositie heeft. In veel gevallen zal hiervan geen sprake zijn. Zo kunnen verzekerden elk jaar vrij wisselen van zorgverzekeraar en hebben ze in grote delen van Nederland de keuze uit verschillende naburige ziekenhuizen. Een wettelijk verbod op fusies is daarom buitenproportioneel. Bovendien is zo’n verbod niet nodig. In het geval van mogelijke mededingingsproblemen kunnen zowel de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) als de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in actie komen. De NMa kan een fusie indien nodig verbieden en beide toezichthouders kunnen optreden tegen eventueel machtsmisbruik. Zoals gezegd levert het fuseren van zorgverzekeraars en ziekenhuizen alleen een probleem op als sprake is van machtsposities op een van de afzonderlijke markten. Genoemde toezichthouders moeten zich dan ook in eerste instantie richten op het voorkomen daarvan.

Verbod kan contraproductief uitwerken

Eveneens mag niet over het hoofd worden gezien dat het zonder meer verbieden van alle fusies tussen zorgverzekeraars en ziekenhuizen een averechts effect kan hebben. Het kan leiden tot een vermindering van keuzemogelijkheden en effectieve concurrentie. Ten eerste reduceert het de potentiële concurrentie op de zorgverzekeringsmarkt omdat ziekenhuizen geen zorgverzekeraar mogen oprichten. Ten tweede missen zorgverzekeraars na een verbod de mogelijkheid om door het opzetten van eigen instellingen bestaande ziekenhuizen aan te zetten tot verbeteringen.

Sluit fuserende zorgverzekeraar uit als regiovertegenwoordiger

Niettemin zit er wel een addertje onder het gras. Ziekenhuizen ontvangen nu nog maar circa eenderde van hun omzet via vrij onderhandelbare prijzen. De rest betreft een budget dat met de zorgverzekeraars collectief wordt afgesproken. Zorgverzekeraars lopen over het gebudgetteerde deel maar een zeer beperkt financieel risico. Ziekenhuizen onderhandelen over dit budget met een zogeheten regiovertegenwoordiger. Meestal is dit de zorgverzekeraar met het grootste regionale marktaandeel. Wanneer de grootste regionale zorgverzekeraar samengaat met een ziekenhuis – zoals bij DSW en het Vlietland Ziekenhuis – komt de zorgverzekeraar dus aan beide kanten van de onderhandelingstafel te zitten. In dat geval bestaat het gevaar dat deze in de budgetonderhandelingen voor Sinterklaas gaat spelen. Om dit te voorkomen zou bij een fusie de betreffende zorgverzekeraar kunnen worden uitgesloten van het regiovertegenwoordigerschap. In ieder geval dient de NZa erop toe te zien dat zorgverzekeraars bij de regionale budgetonderhandelingen hun ‘eigen’ ziekenhuis niet bevoordelen.

Wettelijk verbod ongewenst

Kortom, een verbod op het fuseren van zorgverzekeraars en ziekenhuizen is niet alleen onnodig maar ook ongewenst. Onnodig omdat dergelijke fusies alleen onder bijzondere omstandigheden tot mededingingsproblemen leiden en de NMa en NZa dit probleem kunnen ondervangen. Ongewenst omdat de financiële belangen in de gezondheidszorg sterk uiteenlopen. Zorgverzekeraars ondervinden sterke prikkels om hun schadelast te beperken, terwijl ziekenhuizen en medisch specialisten juist sterke prikkels ondervinden om hun omzet te vergroten. Een fusie van een zorgverzekeraar en een ziekenhuis biedt, naast bovengenoemde voordelen, een uitstekende mogelijkheid om dit belangenconflict op te lossen. Vanuit het perspectief van 20 jaar stelselherziening die er op gericht is om zorgverzekeraars te stimuleren het zorgaanbod doelmatiger te organiseren, zou een wettelijk verbod op het fuseren van zorgverzekeraars en ziekenhuizen dan ook een historische vergissing zijn.

* Dit artikel is overgenomen en gepubliceerd in verkorte vorm in NRC Handelsblad van 2 februari 2009.

Bron foto: Flickr, Marketing facts