Hulp bij afvallen past in het basispakket

Onderwerp:
Hulp bij afvallen past in het basispakket image
9 sep 2010
Overgewicht is een belangrijk en groeiend probleem waar zowel de gezondheidszorg als de maatschappij in bredere zin mee te maken krijgt. Interventie in levensstijl is daarom belangrijk en de kosten hiervan moeten gezamenlijk worden gedragen, ook al druist dat in tegen de mening van veel mensen. De Rotterdamse econoom Werner Brouwer ontzenuwt de drogredenen achter het klaarblijkelijke gebrek aan solidariteit bij deze vorm van zorg.

Een gevoelig advies

Het College van Zorgverzekeringen (CVZ) heeft de minister van VWS geadviseerd om de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) in het basispakket op te nemen, voor mensen met een hoog risico op complicaties van overgewicht (Trouw, 30 augustus 2010). Zulke complicaties zijn bijvoorbeeld hoge bloeddruk, hartfalen en diabetes en leiden tot een lagere kwaliteit van leven en kortere levensduur. Deze deelnemers krijgen een combinatie van advisering over en begeleiding bij voeding/eetgewoonten, beweging en gedragsverandering. Het idee hierbij is dat juist zo’n gecombineerde aanpak meer effect sorteert dan de losse componenten waaruit de GLI bestaat.

Hoort afvallen wel in basispakket?

Het advies was nog maar nauwelijks beschikbaar of de discussie over of dergelijke interventies wel in het basispakket thuishoren laaide op. Blijkbaar ligt dit advies gevoelig. In de reacties werd vooral vaak gerefereerd aan het idee dat mensen die ‘gezond leven’ niet voor de kosten zouden moeten opdraaien van mensen die ‘ongezond leven’ of om ze op ‘kosten van een ander’ te laten afvallen. Het is belangrijk dat beeld te nuanceren om vier redenen.

Overgewicht niet altijd eigen schuld

Ten eerste omdat verwijtbaarheid in deze context niet zo eenvoudig is als soms gesuggereerd. Het idee dat iedereen met overgewicht (of bijvoorbeeld een rookverslaving) dit aan zichzelf te wijten heeft of er maar ‘op los zou leven’, en dus zelf verantwoordelijk is, is simpelweg onjuist. Niet alleen vanwege bijvoorbeeld genetische factoren, maar ook vanwege de invloed van de omgeving. Die laatste is een belangrijke bepalende factor in veel opzichten in het leven, niet in het minst met betrekking tot levensstijl. De groei van overgewicht onder kinderen is in dit opzicht veelzeggend. Vaak zijn deze aangeleerde voedings- en beweegpatronen later moeilijk af te leren, zelfs na het volwassen worden. Maatschappelijke veranderingen, zoals minder fysieke arbeid, meer beschikbaarheid van voedsel, reclames en een verhoogde welvaart dragen ook bij. Ook de verdeling van overgewicht en roken over de bevolking suggereert dat sociale aspecten een belangrijke rol spelen bij deze problematiek. Wie gelooft dat mensen volledig vrij zijn in hun keuzen, is in dat opzicht erg naïef.

Solidariteit opzeggen is inconsistent

Ten tweede omdat we ook nu al solidair zijn met de groep met een hoog risico op complicaties van overgewicht, . Schijnbaar is dat niet iedereen momenteel duidelijk. Het risico openbaart zich vaak in een later stadium van het leven wanneer devan risicofactor (overgewicht) zich vertaalt naar ziekte (zoals diabetes, hoge bloeddruk of hartklachten). Veel van de ziekte en de ziektekosten in Nederland hangen namelijk samen met een ongezonde levensstijl. Het opvallende is dat de discussies over solidariteit later in de keten, wanneer mensen bijvoorbeeld acute hartproblemen krijgen na langdurig overgewicht, veelal uitblijven. Dan is de nadruk op eigen verantwoordelijkheid blijkbaar minder en wordt het juist al snel (en terecht) als onethisch gezien om niet te (willen) helpen. Het lijkt dan ook inconsistent om dit wel te doen wanneer we vroegtijdig ditzelfde hartfalen kunnen voorkomen, vooral als we weten dat eigenstandig afvallen nu eenmaal zeer moeilijk is voor velen. Door vroeg ingrijpen wordt niet alleen lijden voorkomen en gezondheid gewonnen, maar ook nog tegen een gunstige prijs. Mede omdat op aan overgewicht gerelateerde ziekten bespaard kan worden en de arbeidsproductiviteit kan toenemen.

Denken in termen van verwijtbaarheid is hellend vlak

Ten derde is het zeer gevaarlijk om na te denken in termen van verwijtbaarheid in het kader van ziektekosten en zorgverzekering. Zo verzet de Zorgverzekeringswet zich tegen het weigeren of verminderen van vergoeding op basis van verwijtbaar gedrag. Zelfs wanneer men opzettelijk door rood licht rijdt en vervolgens wordt aangereden, worden de daaruit voortvloeiende zorgkosten onverkort vergoed. Het recht op zorg is te belangrijk om in dit soort situaties anders te beslissen, vermeldt de toelichting bij de Zorgverzekeringswet. Daarbij is het strijdig met het principe van solidariteit binnen de zorg: gezonden en rijken betalen mee voor de zieken en armen. Dat beginsel is een groot goed en geldt op dit moment voor allerlei vormen van zorg, die men in meerdere of mindere mate mensen kan aanrekenen. Daaraan tornen opent een heel scala aan vragen die de solidariteitsgedachte ondermijnen. Moeten we wel meebetalen aan sportblessures van 40-plussers die opeens weer willen voetballen? Aan kraamzorg? En zijn de kosten van ouderdomsziekten verwijtbaar omdat mensen te gezond hebben geleefd? Veel argumenten worden dan ook zeer eenzijdig gebruikt in deze discussie.

Eigen verantwoordelijkheid komt in vele vormen

Ten vierde kan altijd worden bezien hoe de eigen verantwoordelijkheid van gebruikers van deze zorg kan worden vormgegeven. Hierbij is te denken aan de voorwaarden voor toelating, de inspanningsverplichtingen voor continuering van het programma alsmede een mogelijke eigen bijdrage. Aandacht voor deze aspecten is zeker nodig, maar daarbij dient de doelstelling van het programma niet uit het oog verloren te worden. Dat was de reden voor het CVZ om, vooralsnog, geen eigen bijdrage te heffen.

Advies is zo slecht nog niet

Kortom, de zorg is erop gericht met de beschikbare middelen bij te dragen aan een gezondere samenleving, waarbij Nederlandse ingezetenen gezamenlijk inleggen op basis van draagkracht en toebedelen aan diegenen die zorg nodig hebben. Het huidige advies van het CVZ tracht in lijn met die uitgangspunten, een groep mensen, die nu ook al veelal op zorg aangewezen zijn of zullen raken, eerder en effectiever te bereiken. Zo’n interventie past dan ook uitstekend in het basispakket.

* Dit artikel verscheen eerder in verkorte vorm in Trouw op 30 augustus 2010.

Bron foto: Flickr

Te citeren als

Werner Brouwer, “Hulp bij afvallen past in het basispakket”, Me Judice, 9 september 2010.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail