Is de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid onmisbaar?

Ingrijpende bezuinigingen

Afgelopen dagen werd duidelijk dat voor de komende jaren Nederland opnieuw grote overheidsbezuinigingen staan te wachten. Het zou gaan om twintig tot vijfentwintig miljard euro. Deze bezuiniging is nodig om het financieringstekort terug te brengen naar nul en de macro-economische last van de staatsschuld dragelijk te houden. De bezuinigingen vormen met andere woorden de prijs voor het jarenlang leven boven onze stand.

Goede raad gezocht

Een belangrijke politieke vraag is op welke wijze aan de wenselijke bezuiniging invulling wordt gegeven. Het is duidelijk dat vele van de noodzakelijke bezuinigingsmaatregelen op politiek en maatschappelijk gevoelige terreinen zullen liggen. Maar er zijn ook terreinen waar dit minder gevoelig ligt en die aan de aandacht lijken ontsnappen. Meestal betreft dit gebieden die op zichzelf en macro-economisch bezien relatief weinig overheidsuitgaven vergen. Echter ook daarvoor geldt het oudvaderlandse gezegde dat vele kleintjes een grote maken.

Iedere oplettende burger kan voorbeelden aandragen. Ik noem als voorbeeld de ongetemde bouwlust van de lagere overheden om nieuwe prestigieuze kantoren neer te zetten voor hun bestuurlijke arbeid waarbij het onduidelijk is of die echt nodig zijn voor de taakuitoefening. Ook naar het nut van de talrijke manifestaties en festivals die soms met veel overheidsgeld worden betaald moet de gewone burger raden. Onbesproken blijven dan nog de bijkomende uitgaven als gevolg van de onaangename neveneffecten van vele manifestaties. Het zou goed zijn als de bezuinigingsvoorstellen een analyse maken van de mogelijkheden hier te snijden zonder noemenswaardige maatschappelijke nadelen. Maar er zijn nog vele andere voorbeelden te bedenken. Op één bijzonder voorbeeld wil ik hier de aandacht vestigen. Dat betreft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid ofwel de WRR.

Wat draagt WRR bij?

De WRR werd in 1972 in voorlopige vorm ingesteld. Vier jaar later werd de positie van de raad definitief wettelijk geregeld. De desbetreffende wet draagt de raad op wetenschappelijke informatie te verschaffen ten behoeve van het regeringsbeleid over ontwikkelingen op langere termijn. Haar werkprogramma stelt de raad zelf op in overleg met de minister-president. De raad bestaat uit beoefenaren van verschillende wetenschappelijke disciplines die worden benoemd op deeltijdbasis. De raad rapporteert aan de minister-president en de regering is verplicht inhoudelijk op de uitgebrachte rapporten te reageren. Het moge duidelijk zijn dat de WRR een typisch product is van de jaren zeventig van de vorige eeuw toen men geloofde in de maakbaarheid van de samenleving.

Een belangrijke vraag is wat het beleid doet en heeft gedaan met de aanbevelingen van de raad en of er iets van is terug te vinden in het beleid. Anders geformuleerd: is er sprake van enigerlei nuttig maatschappelijk effect? Heel recent kreeg deze vraag actualiteitswaarde naar aanleiding van een aantal kritische reacties op het onlangs uitgebrachte WRR-rapport Publieke zaken in de marktsamenleving, verschenen in Me Judice en het Financieele Dagblad. De kern van deze kritiek is dat het rapport in gebreke blijft met het verschaffen van een praktisch bruikbaar advies omdat de analyse gemakzuchtig is en de conclusies theoretisch en praktisch zwak zijn gefundeerd. Ook de nadere gedachtenuitwisseling tussen de auteurs van het rapport en de critici heeft geen helderheid gebracht.

Zoals gezegd is de WRR een product van de jaren zeventig. Sinds haar instelling heeft de Raad vele rapporten uitgebracht. De regering heeft daar in overeenstemming met haar wettelijke verplichting trouw op gereageerd. Bij uitzondering echter hebben de uitgebrachte rapporten deel uitgemaakt van beleidsdiscussies, laat staan richting gegeven aan verandering van bestaand beleid. Dit geeft te denken en roept de vraag op of de WRR ook in onze dagen nog bestaansrecht heeft. Ik denk van niet en het verwijt van oppervlakkigheid en ontbreken van beleidsrelevantie van de commentatoren uit de wetenschap op het rapport Publieke zaken in de marktsamenleving geeft overtuigend steun aan deze hypothese.

WRR zelf bezuinigingspost

In onze tijd van met de onverbiddelijke noodzaak van een kleinere minder publieke middelen vragende overheid is de conclusie duidelijk. De WRR vervult haar rol niet erg overtuigend. Het regeringsbeleid heeft haar bovendien niet echt nodig: ambtelijk Den Haag met zijn goed functionerende en deskundige planbureaus, ministeriële beleidsafdelingen en mogelijkheden om aan individuele beoefenaren van de wetenschap onderzoeksopdrachten te geven kan het stellen zonder een WRR. De meerwaarde van dit instituut is gering dat vooral lijkt te dienen om bepaalde lieden een tijdje onder dak te brengen die daar persoonlijk wellicht baat bij hebben maar de samenleving niet dienen. De slotsom is dwingend. De WRR heeft onvoldoende bestaansrecht in onze tijd en is daarmee een interessante bezuinigingskandidaat die past bij het streven naar een kleinere overheid.

Referenties

Baarsma, B., K. van Buiren, J. Theeuwes en B, Tieben, 2012,”WRR blijft in gebreke in leveren van praktisch regeringsadvies”, www.mejudice.nl, 13 juni 2012.

Fase, M.M.G., 2010,”WRR is echt niet meer van deze tijd”, Het Financieele Dagblad,5 maart 2010.