Kamer laat winsten zorginstellingen onterecht buiten schot

Symboolpolitiek

In de afgelopen periode is er in de Tweede Kamer een debat gehouden over het initiatief wetsvoorstel van de SP, PvdA en het CDA om het verbod op winstuitkeringen door zorgverzekeraars definitief in de wet vast te leggen. Momenteel geldt dit verbod ook, maar het loopt in 2018 af. Het lijkt erop dat een ruime meerderheid in de Kamer dit wetsvoorstel zal steunen. Naar onze mening is dit verbod voornamelijk symboolpolitiek en laat het een groot deel van de winsten die in de zorg worden gemaakt ongemoeid.

De winsten van de zorgverzekeraars bedragen volgens onze berekeningen, gebaseerd op een scan van de jaarverslagen, ruim 0,5 miljard euro. De winsten worden aan de reserves van de zorgverzekeraars toegevoegd, maar kunnen ook worden gebruikt om de zorgpremies te verlagen. Dit laatste gebeurt slechts mondjesmaat en een belangrijke reden daarvoor is dat De Nederlandsche Bank (DNB) hoge eisen aan de omvang van de reserves van zorgverzekeraars stelt.

De zorgverzekeraars zijn op één na georganiseerd als onderlinge waarborgmaatschappijen. Dat betekent dat er geen aandeelhouders zijn en het belang van de verzekerden voorop staat. Zorgverzekeraars zijn zich bewust van hun maatschappelijke rol en er niet op belust geld dat zij van premiebetalers ontvangen naar derden weg te laten vloeien. Een verbod op winstuitkeringen aan derden lijkt daarom overbodig. Het zou eenvoudiger zijn als de wetgever vastlegt dat een zorgverzekeraar niet als een naamloze vennootschap (NV) georganiseerd mag worden. Een NV heeft immers wel aandeelhouders die dividenduitkeringen kunnen ontvangen.

Zorginstellingen buiten schot

Wat echter curieus is, is dat in het initiatief wetsvoorstel alle aandacht uitgaat naar de zorgverzekeraars, terwijl de zorginstellingen uit de wind worden gehouden. Een ruwe schatting leert dat de zorginstellingen gezamenlijk een uitkeerbare winst van 1,2 miljard euro per jaar boeken, ongeveer 2 keer zo veel als de zorgverzekeraars. De wetgever schrijft niets voor over zowel de organisatievorm van de zorginstellingen als de besteding van de winsten.

Terwijl zorgverzekeraars door hun omvang redelijk transparant zijn, geldt dat uitdrukkelijk niet voor zorginstellingen. Er zijn zo’n 200 zorginstellingen in Nederland die georganiseerd zijn als een Besloten Vennootschap (BV). De zorg die zij leveren wordt grotendeels via belastinggeld gefinancierd en niet via premies uit de basisverzekering. Deze BV’s mogen winsten uitkeren aan de aandeelhouders van de BV. Wij hebben geconstateerd dat in enkele gevallen die aandeelhouders ook directeur waren van de BV zodat zij met de zichzelf toegekende dividenden en inclusief hun salaris als directeur van de BV inkomens van supersteromvang wisten te incasseren. Omdat deze BV’s vaak betrekkelijk klein zijn, blijven zij grotendeels onder de radar door het ontbreken van een financiële verantwoordingsplicht. Dat maakt het mogelijk dat deze BV’s excessieve winsten maken van soms wel meer dan 60% op de omzet zonder dat er een haan naar kraait.

Als zorgverzekeraars hun winsten aan derden uitkeren en niet aan zorg besteden, kunnen de verzekerden ‘met hun voeten’ stemmen en naar een zorgverzekeraar overstappen die zich beter bewust is van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid. De belastingbetaler staat echter machteloos tegen de tientallen BV’s die excessieve winsten met zorggelden behalen. Het lijkt ons dat als de wetgever het nodig vindt de winsten van de zorgverzekeraars te reguleren, het in ieder geval ook vereist is dat de winsten van de zorg-BV’s aan banden worden gelegd.

Het is teleurstellend te constateren dat de Kamer vooral de ‘makkelijke’ weg van het verder (en niet dringend noodzakelijke) reguleren van zorgverzekeraars kiest en de zorg-BV’ s buiten schot laat. De Kamer zou er goed aan doen haar aandacht ook op de zorginstellingen te richten, om te beginnen met het invoeren van een financiële verantwoordingsplicht voor alle zorginstellingen, ongeacht hun omvang. Daarnaast zouden er, net als bij de zorgverzekeraars, ook beperkingen op winstuitkeringen door zorginstellingen moeten komen.

Dit artikel is 17 januari jl. verschenen in dagblad Trouw.