Nederlandse economie kwetsbaar voor lage olieprijs

Niet alleen goed nieuws

In menig commentaar wordt de lagere olieprijzen positief beoordeeld. Lage brandstofprijzen zijn goed voor de reële economie: consumenten krijgen ruimte om meer te besteden en de energetische productiekosten gaan omlaag. Mooi, maar de impact op de investeringen in de energiesector kan veel groter worden. De winning van schalie brandstoffen in de VS met een productie van 4 miljoen barrels per dag is bij deze prijzen niet meer rendabel. Ook de investeringen in groene energie beginnen terug te lopen. Maar ernstiger nog zullen de gevolgen zijn van een financiële crisis die daar mogelijk het gevolg van kan zijn. Welke zaken spelen hier?

Voorlopig verzekerd tegen prijsdaling

Veel producenten krijgen een vaste prijs voor hun olie omdat zij hun productie verzekerd hebben via derivaten. Mexico heeft zijn gehele olieproductie gehedged tegen 75 dollar per vat. Ook de meeste producenten van schalie olie hebben zich verzekerd van een vast inkomen middels derivaten. Bij de huidige olieprijs van ongeveer 55 dollar moet een verzekeraar 20 dollar per vat aan de verzekerde bijbetalen. Voor de 4 miljoen barrels schalieolie productie komt dit neer op een bedrag van 80 miljoen per dag. Het is niet duidelijk wie daarvoor gaat opdraaien.

Een aanzienlijk deel van deze verzekeringen zijn verkocht aan Amerikaanse banken maar ook aan Nederlandse. Naast de prijs garanties afgegeven door banken hebben financiële instellingen afgelopen jaren historisch grote papieren olieposities opgebouwd in de veronderstelling dat de prijs van olie alleen maar omhoog kan gaan. Volgens het Amerikaanse Energie Information Administration (EIA) is dat massaal het geval geweest. Reuters stelt dat de top 6 Wall Street banken in deze sector 3.9 triljoen aan derivaten bezitten.

Het Amerikaans Energie Information Administration stelt dat bij een olieprijs van 90 dollar per vat de productie van de meeste Amerikaanse energieproducenten slechts voor 75% kostendekkend is. Het tekort van 25% werd betaald uit leningen of de verkoop van bezittingen. Deze leningen werden echter alleen verkregen wanneer de verkoopprijs werd verzekerd met behulp van derivaten. Maar de meeste lopen door tot maximaal een jaar. Als de olieprijs zich niet hersteld, is de kans aanzienlijk dat de industrie voor schalieolie in de tweede helft van 2015 zal imploderen. De Amerikaanse Junk bond markt begint nu al te wankelen en lenen wordt duurder. Konden schalieolie in juli nog voor 5% geld lenen nu zijn die kosten al opgelopen tot meer dan 10%.

Effect op olie- en gaswinning in VS en Noordzee

De huidige ontwikkeling van de olieprijs is des te meer problematisch, omdat de huidige economische groei vooral gestimuleerd wordt door de Amerikaanse olie-industrie. De VS produceert nu ongeveer evenveel olie als Saudi-Arabië of Rusland, maar de productiekosten zijn er 2 keer zo hoog. Ook de Noordzee olie productie met 62 dollar per vat is niet meer rendabel. De autoriteiten hebben in Aberdeen voor 20 december een crisis conferentie met producenten, bonden en overheden gehouden. Volgens BRINDEX, een Engelse organisatie van de olie industrie, staat de gehele Engelse olie industrie op instorten.

Effecten buiten olieindustrie

De negatieve gevolgen van de lage olie prijs zal niet alleen beperkt blijven tot de olie industrie en de financiële sector. Saoedische, Noorse en Russische Souvereign Wealth fondsen hebben de laatste jaren de enorme oliewinsten geïnvesteerd in Europa en Amerika, onder andere in Amerikaanse en Europese staatsobligaties.

Nu de olieprijs is weggezakt zullen de Souvereign Wealth fondsen genoodzaakt worden om hun investeringen te reduceren en zelfs gaan desinvesteren. De meeste fondsen ontkennen dat, maar het Iraanse Souvereign Wealth fonds maken al een begin.

Verschillende landen komen in de problemen. Rusland en Saudi-Arabië denken dat op te lossen met devaluaties van hun valuta. Het Russische Rosneft ontvangt haar oliewinst in dollars. maar betaalt haar productiekosten in roebels. De Saoedische en Rusische overheden hebben 100 dollar per vat nodig om hun begroting sluitend te krijgen. Een dalende Russische roebel of Saoedische rial zal ook Europa’s exporterende industrie treffen. Rusland behoort tot een van Europa ‘s grootse automarkten.

Een oliecrisis zal daarom niet alleen terugslaan op de olie-industrie zelf, maar ook op de financiële sector en de reële economie. Als de olieprijs niet binnen een paar maanden hersteld, zullen veel partijen enorme verliezen gaan incasseren.

Zwaar weer

Zijn dat tekenen voor een op handen zijnde “perfect storm”? Dat is des te meer het geval als ook andere negatieve factoren in het spel zijn. Die zijn er zeker. We hebben een economische boycot tegen Rusland. Ook de Turkse lira is behoorlijk achteruit gegaan. Negatief is ook de (betrekkelijke) stagnatie van de Chinese economie.

Beginnen beleggers ongerust te worden? Daar lijkt er wel op. Het FD (17 dec. 2014) meldt dat beleggers zich willen beschermen tegen een dalende markt door massaal opties op de VIX-index kopen. De VIX-index meet de volatiliteit van de koersen in de S&P-500. Een stijgende VIX-index betekent in 80% van de gevallen een dalende S&P-500. De dag daarvoor steeg de VIX-index met 15%.

De signalen staan op oranje. Of de storm komt en zo ja wanneer is niet te voorspellen. Afwenden is onmogelijk, maar anticiperen met maatregelen om de impact van een eventuele financiële crisis te reduceren, kan wel. De Nederlandse staat met zijn extreem grote financiële sector, zijn schuldenberg en zijn teruglopende opbrengsten uit de verkoop van gas is duidelijk kwetsbaar. Zou het geen tijd worden om de 350 miljard fiscaal geld in de pensioenfondsen terug te halen om staatsschuld af te lossen? Ook al omdat daarvan twee derde in het buitenland wordt belegd.