Hoe kan Nederland opstoten in de vaart der volkeren?

Beter beleid voor beter leven

Hoe kan Nederland in de vaart der volkeren opstoten? Het is een vraag van alle tijden. Binnen Nederland wordt daar naarstig over nagedacht, maar het is ook altijd nuttig om te zien hoe een buitenstaander naar Nederland kijkt en welke antwoorden deze zal geven. De OESO is sinds jaar en dag een gezaghebbende buitenstaander en wie door een bril met OESO-glazen naar Nederland kijkt, komt na enig grasduinen op een interessant lijstje aandachtspunten. De OESO heeft als missie “better policies for better lives” en heeft door haar internationale kijk een goed inzicht wat een goede standaard voor beleid (‘benchmark’) is en welke landen daarin uitblinken. Dat inzicht is van groot nut in het geven van concrete en onderbouwde beleidsadviezen. In de afgelopen jaren zijn op bijna alle relevante beleidsterreinen rapporten van de OESO over Nederland verschenen. De beleidsaanbevelingen die uit Parijs komen verdienen een heel serieuze overweging zoals Minister-President Rutte dat vorig jaar nog aangaf. Om zijn eigen woorden te gebruiken: “De regering ziet de OESO als een instrument van internationale ordening en een mechanisme om kennis te delen over best practices op alle relevante beleidsterreinen.”. Wie op dit punt inspiratie zoekt, heeft wellicht wat aan de sterkte-zwakte analyse van de Permanente Vertegenwoordiging bij de OESO. Deze analyse kan enig houvast bieden in het denken over economie en samenleving en de keuzes die de komende tijd gemaakt moeten worden.

Startpositie Nederland

De Nederlandse uitgangspositie als middelgrote open economie is volgens de OESO absoluut goed. Dat is vooral te danken aan een solide financieel-economisch beleid gekoppeld aan structurele hervormingen. Nederland is qua BNP nr. 17 in de wereld, nr. 12 in de OESO en nr. 5 in de EU post-Brexit. Op alle relevante ranglijstjes scoort Nederland in de top-10, ook op belangrijke zaken als innovatie, welzijn, gezondheid en goed bestuur. Daarnaast valt het internationaal op dat Nederland juist relatief laag scoort op armoede en inkomensongelijkheid.Figuur 1 brengt in beeld hoe Nederland scoort op alle indicatoren van welzijn zoals de OESO die bijhoudt.

Figuur 1: De kwaliteit van leven in Nederland

^{Bron: OECD, How's Life in the Netherlands?, noot: de lengte van de lijnen geeft aan hoe Nederland scoort op individuele indicatoren. Dicht bij de rand is bovengemiddeld, korte lijnen geven relatieve tekortkomingen aan. Voor een integrale sterkte-zwakte analyse van Nederland: klik hier}

Maar zo’n mooie positie vasthouden of zelfs verbeteren vergt voor de toekomst een permanente drang en daadkracht om sterktes beter te benutten, zwaktes weg te werken en tijdig op kansen en risico’s te anticiperen. Immers, andere landen zitten bepaald niet stil, zeker niet in Azië. Het motto van het recente OESO-rapport over het Nederlandse onderwijssysteem was: “ going from good to great”. En eigenlijk is dit motto op alle beleidsterreinen van toepassing.

Menselijk kapitaal

Een betere benutting van het Nederlandse potentieel aan menselijk kapitaal vergt volgens de OESO-adviezen verbetering van voorschoolse en vroegtijdige educatie, sterkere bevordering van excellentie en professionaliteit van leraren op scholen, een betere integratie van immigranten, krachtiger aanpak van langdurige werkloosheid, verdere verkleining van de kloof tussen vaste en flexibele contracten en hogere urenparticipatie van vrouwen en oudere werknemers. Voor wat betreft de vergroting van de arbeids(uren)participatie beveelt de OESO aan dat gestreefd moet worden naar o.a. lagere effectieve marginale belastingtarieven en een toegespitst activerend arbeidsmarktbeleid. Op vele van deze punten is al beleidsintensivering in gang gezet, maar dit zijn taaie onderwerpen om significante voortgang te kunnen boeken. En de OESO werkt op dit moment ook nog aan een strategie om de vaardigheden van Nederlandse werknemers en ondernemers aan te scherpen. Deze zogenaamde “Skills Strategy” voor Nederland zal dit voorjaar verschijnen en bruikbare aanknopingspunten kunnen bieden voor een versterking van het beleid.

(Im)materieel kapitaal

Een betere benutting van het Nederlandse potentieel aan (im)materieel kapitaal vraagt in de visie van de OESO:

• een nieuwe belastinghervorming (versnelde afbouw hypotheekrenteaftrek, afbouw lagere BTW-tarief, verhoging consistentie milieubelastingen);
• stimulering van meer directe investeringen in R&D;
• duurzame energie & energiebesparing;
• betere toegang MKB en vooral jonge bedrijven tot financiering en topsectorenbeleid;
• handhaving publiek onderzoek van wereldklasse op universiteiten;
• betere valorisatie van (vak)kennis; en
• verruiming van huurregulering op private huurmarkt.

Nederland lijdt net als andere OESO-landen onder de mondiale vertraging in de productiviteitsgroei. Een innovatiebeleid dat technologische vernieuwing onder bredere groepen bedrijven weet te spreiden, draagt volgens de OESO bij aan een stimulering van de productiviteitgroei. Verder kan de oprichting van een Nederlandse financierings- en ontwikkelingsinstelling (Invest-NL) helpen op enkele punten, bijvoorbeeld bij het ondersteunen van start- en scale- ups. Jonge bedrijven zijn volgens recente OESO-analyses cruciaal voor radicale innovatie en banengroei.

Het merk Holland

Op marketing wordt wel eens neergekeken als zijnde geldverspilling, maar het vermarkten van kennis, goederen en diensten is onlosmakelijk verbonden aan de economie van alledag. Het merk Nederland kan en moet beter op het netvlies van de buitenwereld komen om in post-Brexit Europa internationale bedrijven en toptalent als kennismigranten aan te trekken respectievelijk te behouden. Dit vergt ook het wegwerken van Nederlandse zwaktes, zoals verkeerscongestie en de relatief slechte luchtkwaliteit, met een direct negatief effect op de gemiddelde levensverwachting die in Nederland ondanks onze uitstekende gezondheidszorg niet opvallend hoog is.

Het merk Nederland kan en moet beter op het netvlies van de buitenwereld komen om in post-Brexit Europa internationale bedrijven en toptalent aan te trekken of te behouden. 

Het valt te overwegen om elektrisch vervoer grootschalig uit te bouwen als een niche waarin Nederland zowel internationaal ver voorop loopt als ook nationaal veel baat bij heeft om de luchtkwaliteit te verbeteren. Daarnaast bieden de Nederlandse prestaties op het terrein van afvalverwerking en recycling een goede uitgangspositie om in de transitie naar een circulaire economie een voorsprongpositie op te bouwen.

Conclusie

Het beantwoorden van de vraag ‘Hoe kan Nederland in de vaart der volkeren worden opgestoten?’ is moeilijk en de OESO zit vanzelfsprekend niet op de stoel van Nederlandse politici en bestuurders. Maar wat de OESO wel biedt is een weloverwogen mening op basis van internationaal vergelijkend onderzoek. De OESO herkent de sterke punten en kansen maar ook de zwakke punten en bedreigingen van Nederland, zaken die in het publieke beleidsdebat soms onderbelicht blijven.

Referentie:

Rutte, R., 2015, Nederland en de OESO , OECD360 Nederland 2015, p 7.