Hervormingen voor een lang en gezond leven

Onderwerp:
Hervormingen voor een lang en gezond leven image
22 sep 2010
Nederlanders mopperen vaak. Maar soms is het goed om je zegeningen te tellen, aldus Lans Bovenberg. De levensverwachting stijgt sinds 2003 snel. Verder ervaart de Nederlandse bevolking steeds langer een goede gezondheid. Meer tijd om gezond van het leven te genieten is de belangrijkste bron van duurzame welvaartsgroei in een rijk, welvarend land zoals het onze.

Een hervormd zorgstelsel en stijgende zorguitgaven lijken het gewenste effect te sorteren. De vergrijzing is vooral het gevolg van betere zorg en is daarom een zegen. De reden waarom we er toch vaak zo tobberig over doen is dat de baten van betere zorg en een hogere levensverwachting vooral neerslaan in de private sector terwijl de kosten publiek worden gedragen. Publieke armoede en private rijkdom zijn het gevolg.

Om de budgettaire problemen bij de overheid het hoofd te bieden, dreigen bezuinigingen op onderwijs en zorg. Maar dat is het paard achter de wagen spannen want juist deze sectoren dragen bij aan een langer en gezonder leven. Bovendien maakt de nakende vergrijzing handen en hoofden schaarser. Het ontwikkelen, koesteren en benutten van de talenten van mensen wordt daardoor steeds belangrijker.

Meer publieke baten

Om het onderwijs en de zorg te ontzien moet de publieke sector meer profiteren van de baten die deze sectoren opleveren. Dit kan door de pensioenleeftijd te koppelen aan de groeiende levensverwachting want zo verbreden we de belastingbasis. We genereren op die manier ook extra arbeidsaanbod voor arbeidsintensieve sectoren zoals de zorg en het onderwijs. Zo voorkomen we dat mensen met een kleine beurs verstoken blijven van goed onderwijs en goede zorg.

Langer doorwerken vraagt om hervormingen op de arbeidsmarkt gericht op werkzekerheid en duurzame inzetbaarheid. De gewenste hervormingsrichting is duidelijk: meer loon naar werk in plaats van naar leeftijd en meer investeren in inzetbaarheid. Verder moeten oudere werknemers minder afhankelijk van hun huidige werkgever worden en meer regie over hun loopbaan krijgen, bijvoorbeeld door ontslagvergoedingen in te ruilen voor een overdraagbaar scholingsbudget. Zo worden middelen die mensen nu nog gevangen houden in de gouden kooi van hun huidige baan benut om mensen naar nieuwe werk te geleiden. Een andere werkkring is vaak een belangrijk leermoment dat nieuwe motivatie en inspiratie geeft. Verder kunnen werknemers met fysiek zwaar werk door een overstap naar een lichtere functie langer gezond en inzetbaar blijven. De verplichte pensioenleeftijd kan vervallen zodat mensen zelf kunnen beslissen hoe lang ze door willen blijven werken. Het gaat hier om de emancipatie van ouderen waarbij mensen hun talenten tot op hoge leeftijd kunnen inzetten voor anderen.

De vergrijzing kan ook bijdragen aan de emancipatie van allochtonen en kwetsbare groepen met een beperking. Iedereen is nodig en van iedereen wordt wat verwacht. De vergrijzing is een unieke kans voor het verheffen en verbinden van mensen. De sleutel voor de integratie van allochtonen en het verminderen van de spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen ligt immers op de arbeidsmarkt. Daarom is een verplichtend arbeidsmarkt beleid van gemeenten nodig gericht op het activeren van mensen met een aanzienlijke afstand tot de regionale arbeidsmarkt.

Privatisering kosten

Een tweede manier om publieke armoede te voorkomen is om een groter deel van de kosten van onderwijs en zorg privaat te laten dragen conform het profijtbeginsel.

In het hoger onderwijs zijn een sociaal leenstelsel en hogere collegegelden op zijn plaats. Dit maakt studenten kritischer en komt de kwaliteit van het universitair onderwijs ten goede. Meer jongeren zullen er voor kiezen eerst werkervaring op te doen en zich pas later weer bij te scholen. Daar is niets mis mee – zeker niet in een krappe arbeidsmarkt. Integendeel. Scholen en werken zullen steeds meer met elkaar worden gecombineerd.

Door de pensioenopbouw te versoberen valt loonruimte vrij ten behoeve van investeringen in een duurzaam inzetbare beroepsbevolking. Het gaat daarbij om een grotere verantwoordelijkheid van werkgevers voor de WW in samenhang met een hervorming van het ontslagrecht en een geleidelijk kortere WW duur.

Het eigen huis kan meer als oudedagsvoorziening gaan functioneren, vooral voor bovenmodale inkomens. Met een vrijgespaard huis hebben gepensioneerden lagere woonlasten en volstaat een lagere pensioenambitie met lagere arbeidskosten en belastinguitgaven als gevolg. Ook kunnen ouderen dan meer persoonlijke dienstverlening zelf betalen zodat de AWBZ kan worden beperkt tot lijfsgebonden verpleging. Verder zijn dan hogere (eventueel inkomensafhankelijke) eigen bijdragen mogelijk in de curatieve zorg en kunnen ouderen meer zelf gaan betalen voor luxere woon-zorg arrangementen.

Om huishoudens niet te ontmoedigen hun huis vrij te sparen, dienen de fiscale faciliteiten voor vreemd vermogen (de hypotheekrenteaftrek) geleidelijk te worden ingeruild voor meer faciliteiten voor belastingvrije vermogensopbouw in het eigen huis. Door tegelijkertijd de huren geleidelijk te liberaliseren wordt de kloof tussen de huur- en de koopsector kleiner. Ouderen kunnen dan het vermogen in hun eigen huis te gelde maken door te gaan huren.

Een belangrijke prioriteit in de zorgsector is het bevorderen van innovaties die het beroep op de schaarse arbeid beperken en de kwaliteit van de zorg verbeteren. Daartoe moet worden voortgegaan op de ingezette weg naar gereguleerde marktwerking in de zorg. Ook dient het aantrekken van risicodragend privaat kapitaal door zorginstellingen beter mogelijk gemaakt te worden. Op die manier krijgt de overheid medefinanciers die ook belang hebben bij goede zorg tegen zo laag mogelijke kosten.

Het draait om participatie

De vergrijzing en de stijgende gezonde levensverwachting zijn een zegen. Laten we daarom vooral inzetten op het versterken van de economie want naarmate onze economie sterker maken hoeven we nu minder te bezuinigen op de zorg en het onderwijs. Een sterkere economie vraagt om hervormingen op de arbeidsmarkt en de woningmarkt en bij pensioenen en in de zorg. Het motto daarbij is: meer investeren in mensen en de kwaliteit van de arbeid in plaats van meer sparen voor het pensioen van afgeschreven senioren. Het draait de komende jaren om de participatieagenda. Want mensen in staat stellen hun talenten langer in te zetten voor anderen is zowel het gevolg van als een voorwaarde voor goede zorg. Het resultaat is een langer gezond en gelukkig leven.

Bron foto: Flickr

Te citeren als

Lans Bovenberg, “Hervormingen voor een lang en gezond leven”, Me Judice, 22 september 2010.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail