Bankvermogen op afroep

Bankvermogen op afroep image

Afbeelding ‘Bankers Hall Towers. Calgary’ van Bernard Spragg. NZ

21 aug 2009
Deze week werd bekend dat de Europese Commissie regeringen vergaande macht wil geven om in te grijpen bij wankelende financiële instellingen om zo een veilig banksysteem te creëren. De Tilburgse econoom Bouwens vindt dit een illusie. De nieuwe voorstellen van de Europese Commissie leggen de financiële verantwoordelijkheid bij de aandeelhouder op het moment dat het verval van een bank al is ingetreden. Door reeds bij dreigende betalingsproblemen aandeelhouders vermogen bij te laten storten kunnen we ons banksysteem tijdig beveiligen tegen onafwendbare financiële destructie.

Herstelmaatregelen

Er moeten de komende tijd maatregelen worden getroffen die het vertrouwen in banken en vooral tussen banken en beleggers in banken niet van de ene of de ander dag doet verdwijnen. Daartoe dienen alle belanghebbenden zicht te hebben op de solvabiliteit van de bank en dienen de handelende partijen er direct belang bij te hebben dat betalingsverplichtingen gestand gedaan kunnen worden. We moeten daarom een ‘early warningsysteem’ van kredietwaardigheid inschakelen dat, zodra het afgaat, onmiddellijk de aandeelhouder verplicht kapitaal bij te storten om te compenseren voor de afnemende solvabiliteit.

Indicatoren van liquiditeitsgebrek

De Harvard en Chicago economen Oliver Hart en Luigi Zingales stellen voor Credit Default Swaps (CDS) te gebruiken als indicatoren voor een gebrek aan solvabiliteit om vervolgens banken aan te sporen aandelenkapitaal te storten.

De CDS vormt dan een ‘early warning’-systeem dat reeds bestaat en functioneert al. Hoe gaat dit in zijn werk? Een CDS indiceert de kans dat een instelling in staat is zijn schulden te voldoen. Zo kan het pensioenfonds APG zich verzekeren tegen insolvabiliteit van ING via een CDS. Als APG 100 miljoen euro uit heeft staan kan het zich van de uitkering van dit bedrag verzekeren door bij –bijvoorbeeld- ABN-Amro een CDS te kopen met een spread van 500 basispunten (dat is 5 procent: 5 miljoen euro) per jaar. Als het contract zeg vijf jaar loopt en ING betaalt zijn schulden af, dan kost het contract 25 miljoen euro voor APG. Als ING inderdaad niet kan betalen na 1 jaar, keert ABN-Amro 100 miljoen euro uit, waarmee APG per saldo 95 miljoen van zijn uitstaande schulden uitbetaald krijgt. Zo gauw als de markt solvabiliteitsproblemen waarneemt stijgt de waarde van het contract –de CDS- omdat uitkering van de 100 miljoen euro of een fractie daarvan door ABN-Amro waarschijnlijker wordt. APG kan het contract dus al eerder van de hand doen dan wanneer ING in gebreke blijft. De handel in CDS-en geeft derhalve een indicatie voor de kredietwaardigheid van de instelling. Als we terug gaan in de tijd dan zien we reeds vanaf het eerste kwartaal 2007 de waarde van CDS-en Lehman sterk oplopen. Ruim een jaar voordat de problemen zich in onafwendbare proporties aandiende! De oplopende prijs van CDS-en wijst dus op een nakend betalingsprobleem van de bank. Figuur 1 illustreert het verloop van CDS-en over de tijd.

Figuur 1: Waardeontwikkeling van Credit Default Swaps 2006-2008

waardeontwikkeling CDS

In maart 2008 zien we een piek in de waarde van CDS-en. Deze piek ontstond rondom het aanstaande faillissement van Bear Stearns. Op 14 maart ontving Bear Stearns een financiële injectie van de FED en van JP Morgan als reddingsactie voor de heersende liquiditeitsproblemen. Kort daarop zakte het aandeel opnieuw met 45%. Uiteindelijk nam JP Morgan de bank over. We zien dus dat de prijs van de CDS oploopt naarmate de bankliquiditeit in het gedrang komt. Dat gebeurt niet als het te laat is. De waarde van de CDS gaat al oplopen als de bank nog lang niet failliet is. De Lehman CDS-waarden gaan reeds tijdens het eerste kwartaal van 2007 sterk stijgen, ver voordat Lehman failliet ging.

Oproep tot bijstorten

Dat brengt me op het tweede deel van het advies: call for capital. Bij een oplopende CDS-prijs moet een beslissing genomen worden ten aanzien van het bankvermogen. Hierbij zou ik een variant willen herintroduceren van een verdwenen banktraditie: call for capital. De maatregel komt erop neer dat de bij naam bekende aandeelhouder verplicht kan worden aanvullend eigen vermogen te storten als de situatie daarom vraagt. Een dreigend betalingsprobleem is zo’n situatie. Banken kenden in het verleden eveneens een partnerstructuur. Zo waren Mees en Hoop, het oude Barings en Lloyds als partnerschappen georganiseerd. Nu is het punt dat de huidige bankaandelen anoniem zijn en we dus moeilijk alle aandeelhouders direct om storting kunnen vragen. Echter, De Nederlandsche Bank kan de commerciële bank wel verplichten eigen vermogen uit te geven als de situatie daar om vraagt. De daaruit voortvloeiende verwatering van aandelen zal bestaande aandeelhouders een enorme prikkel geven erop toe te zien dat een ‘call for capital’ te allen tijde achterwege blijft. Immers, de waarde van hun aandeel wordt hierdoor serieus in gevaar gebracht. Hiermee kan worden voorkomen dat de bank in enorme betalingsproblemen komt zoals we deze nu tegenkomen. Er ligt hier een belangrijke rol voor De Nederlandsche Bank. Deze geeft de call tot de bijstorting van eigen vermogen af. Mocht de call niets of te weinig opleveren, dan moet DNB alle rechten van de aandeelhouders afnemen om daarmee betaling af te dwingen. DNB moet ook de call afgeven op momenten die zij opportuun achten. Zo kunnen vijandige partijen speculatie tegen een bank organiseren met de CDS-prijsstijgingen. Door CDS-en op naam te stellen kunnen zulke speculaties worden ontdekt en zou DNB een bijstortings-call achterwege moeten laten.

Door bij aandeelhouders grote financiële risico’s neer te leggen die de waarde van hun vermogen bedreigen, wordt op de juiste plaats een motief gelegd ter voorkoming van toekomstige problemen bij banken. Banken die ongeoorloofde risico’s nemen, worden gewaarschuwd door de oplopende CDS-waarde en deze waarschuwing wordt al gauw omgezet in een ‘call for capital’. Het systeem werkt nog beter als ook bankdirecteuren verplicht zijn grote pakketten van aandelen van de door hen bestuurde bank aan te houden. Wellicht zou dat zelfs een verplichting moeten zijn om bankdirecteur te mogen zijn!

Conclusie

Credit default Swaps vormen een zeer effectief instrument om de solvabiliteit van een bank vast te stellen. Sterk oplopende prijzen duiden op verhoogd risico welke we moeten compenseren door aandeelhouders te verplichten vermogen bij te laten storten. Het vooruitzicht hierop zal aandeelhouders dwingen het bankbestuur tot voorzichtigheid aan te zetten.

* Met dank aan Frank de Jong hoogleraar Finance aan de Universiteit van Tilburg. Een verkorte versie van dit artikel verscheen in het Financieel Dagblad van 21 augustus 2009.

Referentie:

Hart, O., en L. Zingales, 2009, "To Regulate Finance, Try the Market", Foreign Policy, March 30, 2009.

Te citeren als

Jan Bouwens, “Bankvermogen op afroep”, Me Judice, 21 augustus 2009.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Afbeelding ‘Bankers Hall Towers. Calgary’ van Bernard Spragg. NZ

Ontvang updates via e-mail