CO2-opslag in de grond is niet technisch maar maatschappelijk riskant

CO2-opslag in de grond is niet technisch maar maatschappelijk riskant image
24 dec 2009
Om de emissie-uitstoot te beperken wordt tegenwoordig ook gepleit voor CO2-opslag in de grond. Het maakt echter wel uit waar je dat doet. Volgens de Tilburgse econoom Zoeteman is de opslag in oude gasvelden als tijdelijke maatregel goed te verdedigen, maar opslag onder woonwijken maatschappelijk riskant. Het project Barendrecht, waar opslag onder een woonwijk staat gepland, herbergt een nieuw Brent Spar debacle.

CO2-opslag in de bodem

Niet eerder was klimaat zo’n hype als tijdens de top in Kopenhagen. Doelstellingen worden doorgaans in stappen bereikt zoals ook bleek bij de eerdere conferentie in 2000, de zesde jaarlijkse Conference of Parties (CoP-6) van het Klimaatverdrag geheten. Die bewuste conferentie in Den Haag ging over de implementatie van de Kyoto-afspraken en mislukte zogenaamd. Een half jaar later werd in Marakkesh alsnog een compromis bereikt. Mondiale doelen, zoals nu onderhandeld worden voor de post-Kyoto periode (die na 2012 start) zijn belangrijk om een schaarste te creëren en zo een markt in het leven te roepen waarin economisch optimale oplossingen kunnen worden bereikt. Een van de oplossingen die opgeld doet, is de opslag van CO2 in de bodem. Het is een tijdelijke maatregel die alleen nodig is als je al snel de emissies wilt beperken zonder te wachten op de fundamentele omschakeling op een technologie zonder gebruik te maken van fossiele brandstoffen; een technologie die op den duur nodig is. Shell-topman Peter Voser heeft aangegeven dat grootschalige CO2-afvang en ondergrondse opslag in de toekomst een zakelijke activiteit van Shell kan worden en dat Shell daarom in Barendrecht een demonstratie project wil doen met het oog op grote, toekomstige opslagprojecten wereldwijd (Telegraaf 25 november 2009). Begonnen wordt met een klein pilotproject, dat later opgevolgd wordt door een grotere versie. Men wil 10.000 ton CO2 van de olieraffinaderij in Pernis op een diepte van 2 km onder een nieuwe Barendrechtse woonwijk in een leeg aardgasveld gaan pompen. De Nederlandse regering heeft daarmee in november 2009 ingestemd, ondanks het verzet van de lokale burgers onder aanvoering van hun wethouder Simon Zuurbier (Volkskrant, 21 november 2009).

Shell zet regering onder druk

Shell heeft de regering onder druk gezet en eist dat dit project moet door gaan, anders zal het hele experiment worden afgeblazen. De regering is hier veel aan gelegen, want CO2-opslag moet in Nederland de komende decennia 'big business' worden. Zodra is gedemonstreerd dat het kan, wil de regering CO2-opslag als verplichte technologie bij recent vergunde kolencentrales voorschrijven. De plannen zijn om tot 2030 30 miljoen ton CO2 in de Nederlandse bodem op te slaan (zie Cramer, 2007). En deze plannen zijn geen verre toekomstmuziek. Op 9 december 2009 heeft de Europese Commissie een totaal pakket van € 1,5 miljard aan subsidies uit het EU economisch herstel fonds goedgekeurd waaronder het Nederlandse Maasvlakte project. De door EON te bouwen kolencentrale op de Maasvlakte zal met dit geld de CO2 ook in de bodem gaan opslaan.

CO2-opslag in oude aardgasvelden is een aantrekkelijke optie, vooral wanneer kan worden beschikt over rookgassen met een hoog CO2-gehalte onder hoge druk. Bij de raffinaderij van Pernis is dat het geval. Ook kan door het inbrengen van CO2 vaak nog een extra aardgasopbrengst uit de oude velden worden gerealiseerd. Een risico van deze laatste optie is de kans dat breukvlakken in de bodem optreden. Hierdoor kan CO2 teruglekken in de atmosfeer. Wanneer op dergelijke plekken woningen staan kan CO2 zich in slecht geventileerde ruimtes ophopen en daar mensen of zoogdieren in het uiterste geval doen stikken.

Technici (zie Gasda et al .,2004; TNO&DHV, 2008; MER-deelrapporten, 2008 en Voltattorni et al. 2009) hebben aannemelijk gemaakt dat de risico`s van CO2-opslag in de bodem verwaarloosbaar klein zijn en Shell vindt zijn standpunt om in Barendrecht aan de slag te gaan dan ook te rechtvaardigen. De geschiedenis herhaalt zich. Was het niet ook Shell dat met eenzelfde redenering vasthield aan het afzinken van het oude booreiland Brent Spar naar de bodem van de oceaan en pas door een consumentenboycot bij de benzinepomp tot andere gedachten werd gebracht? Kennelijk is het management bij Shell dat deze les heeft geleerd inmiddels met pensioen en begint de nieuwe garde vrolijk met het maken van dezelfde fouten.

Percepties van risico tellen

Als je afvalgas onder een woonwijk gaat pompen, maak je bij de bevolking angstgevoelens los. Die kunnen niet even worden weggestopt met een deskundigenrapport. Het experiment wordt immers gedaan omdat er nog onzekerheden zijn - al zijn ze nog zo klein. Het gaat in dit soort situaties niet alleen om het risico maar ook om de perceptie van het risico (Zoeteman & Kersten , 2009). Ieder weldenkend mens vindt het niet prettig als er onder zijn huis iets in de bodem wordt gepompt waarom niet is gevraagd, ook al is het waarschijnlijk niet gevaarlijk. Daarom voorspel ik dat de keus voor de goedkoopste oplossing - Barendrecht in plaats van een verder weg gelegen natuurgebied of de Noordzee - uiteindelijk de duurste oplossing zal blijken. Shell zal de bewoners een schadevergoeding gaan betalen voor hun lagere huizenprijzen, voor de geleden psychische schade en tenslotte krampachtig pogen haar ingedeukte duurzaamheidimago weer wat op te krikken. Beter zou zijn als Shell en overheid de bewoners serieus nemen en iets concreets doen om hun ongerustheid weg te nemen bijvoorbeeld door hen als bewijs van het veronderstelde afwezige risico de garantie te geven dat ze hun huis tegen de normale marktwaarde eventueel aan de overheid of Shell kunnen verkopen, dan wel dat tenminste de eventueel verminderde waarde van de woningen wordt gecompenseerd.

Opslag van CO2 in oude gasvelden is als overgangsmaatregel om tot een snelle CO2-emissiereductie te komen op dit moment goed te rechtvaardigen, al zou vastlegging van CO2 in vaste carbonaten, zoals de natuur dit ook in de oceanen doet, mijn voorkeur verdienen. Maar om een overgangsmaatregel nu juist onder een woonwijk uit te proberen is op zijn zachtst gezegd een onderschatting van gevoelens die bij de bevolking leven waaraan autoriteiten in China wel maar in Nederland niet meer ongestraft voorbij kunnen gaan.

Referenties

Cramer, J., 2007, Toespraak tijdens de Energy Lecture Balancing Energy and Environmental Policy-making van het Clingendael Institute op 1 oktober 2007 in Den Haag (zie http://www.vrom.nl/)

Gasda, S., S. Bachu, M. Celia, 2004, The potential for CO2 leakage from storage sites in geological media: analysis of well distribution in mature sedimentary basins, Environmental Geology, 46(6–7), 707–720.

TNO & DHV, 2008, Potential for CO2 storage in depleted gas fields on the Dutch Continental Shelf, Phase 1: technical assessment.

Shell CO2 Storage B.V., 2008, MER ondergrondse opslag van CO2 in Barendrecht, Deelrapporten 1 t/m 3.

Voltattorni, N., A. Sciarra, G. Garamanna, D. Cinto, L. Pizzino, F. Quattrocchi, 2009, Gas geochemistry of natural analogues for the studies of geological CO2 sequestration, Applied Geochemistry, 24, p. 1339-1346.

Zoeteman, B. en W. Kersten, 2009, Mediaberichtgeving over calamiteiten: de magie meester? Tijdschrift voor veiligheid, (8), 1, 35-48

Te citeren als

Bastiaan Zoeteman, “CO2-opslag in de grond is niet technisch maar maatschappelijk riskant”, Me Judice, 24 december 2009.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail