Frankrijk biedt meer: concurreren om het onderzoek van Organon

Onderwerp:
Frankrijk biedt meer: concurreren om het onderzoek van Organon image
22 sep 2010
Crucell, vlaggenschip van de Nederlandse biotechsector, wordt opgekocht. Waarom zou dit beter aflopen dan de verkoop van Organon eerder? Afgelopen week bracht het Amerikaanse Johnson & Johnson (J&J) een bod uit van zo’n 1,7 miljard euro op Crucell, het bekende biotechbedrijf van het Leidse Bio Science Park. Vorige maand werd de beslissing over de sluiting van Organon BioSciences door Merck Sharp & Dohme (MSD) uitgesteld tot eind dit jaar. De farmasector is volop in beweging. Of een J&J Crucell dezelfde weg zal inslaan als MSD Organon nu, wordt op het ogenblik van het aanlokkelijke bod uiteraard sterk betwijfeld.

Crucell is sterk ingebed in het Leidse universitaire onderzoek en J&J zou juist behoefte hebben aan de gespecialiseerde vaccinkennis van Crucell. Toch dringen zich op termijn precies dezelfde vragen op. Want wat als straks een Glaxo Smith Kline (GSK), wereldleider op het gebied van vaccins, J&J overneemt? Goed dus om toch in wat meer detail te kijken hoe het zo ver kon komen met Organon Biosciences en wat de verschillen zijn met Crucell nu. Voor de goede orde: het in één klap schrappen van alle Organon-onderzoeksactiviteiten zou voor Nederland met zijn relatief kleine private onderzoeksinfrastructuur ongekend zijn: een daling in het totale private Nederlandse onderzoekersbestand van bijna 5 procent. Eerste verschil tussen Crucell en Organon is uiteraard de – naar nu blijkt – fatale lastminutebeslissing van de AkzoNobel-directie om Organon toch niet naar de beurs te brengen en aan het toenmalige Amerikaanse Schering- Plough te verkopen. De 11 miljard euro was een mooi bedrag voor de aandeelhouders van AkzoNobel en maakte het de multinational mogelijk het Britse ICI op te kopen en zo wereldleider te worden in de verfsector.

Bruto- en nettokosten R&D, in procenten

Maar het was een beslissing tegen de directie van Organon in. Het heeft de Nederlandse kenniseconomie ook niets opgebracht. Integendeel, Akzo verrichtte in 2008 in Nederland nog amper 67 miljoen euro aan onderzoek, Organon Biosciences 400 miljoen – 400 miljoen die nu dreigt te verdwijnen naar de VS, Frankrijk en Zwitserland. Met verf werd AkzoNobel misschien rijk, Nederland niet.

De directie van Crucell staat nu wel achter het bod en ziet in J&J de ideale partner. Dat heeft alles van doen met een tweede factor: de snelle veranderingen in het farmaonderzoek. De ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen is slechts rendabel dankzij octrooien. In principe gedijt privaat onderzoek goed in zo’n omgeving. Bedrijven zijn bereid te investeren in risicovolle onderzoeksactiviteiten omdat er bij succes binnen de beperkte periode van het octrooi, en zeker wanneer het om breed toepasbare geneesmiddelen gaat, forse monopoliewinsten gerealiseerd kunnen worden. Maar blockbuster -geneesmiddelen vinden wordt steeds moeilijker en de onderzoeksrisico’s steeds groter. Grote farmabedrijven hebben het moeilijk voldoende nieuwe medicijnen te ontwikkelen om de steeds grotere onderzoeksomvang uit eigen winsten te financieren.

De schaalvergroting op wereldniveau die het farmaonderzoek de laatste jaren gekend heeft, lijkt dan ook steeds meer op een vlucht naar voren: omdat het eigen onderzoek niet genoeg oplevert, wordt gezocht naar nieuwe overnames. Zo werd de overname van Schering-Plough door Merck vooral ingegeven door de behoefte bij MSD snel een aantal producten in ontwikkeling (R&D-pijplijnen) op te kopen. Maar zelfs het opkopen van daarvan bij concurrenten is onvoldoende om de toekomst van MSD veilig te stellen.

Binnen het bedrijf werd een divisie opgericht met de naam External Discovery and Preclinical Science (XDPS), die gevuld moet worden met vanuit de eigen R&D-pijplijn vormgegeven externe samenwerkingen. In die zin worden de grote farmabedrijven als het ware distributieplatforms die vooral actief zijn in de ontwikkelingsfase, inclusief regelgeving, en wereldwijde marketing voor hun rekening nemen. Een model dat ook opkomt in andere sectoren als consumentenelektronica waar een bedrijf als Apple een gelijkaardige rol uitbouwt in relatie tot de zogenoemde apps voor iPhone en iPad. In die zin verschillen Organon en Crucell wezenlijk van elkaar.

De derde factor is het onduidelijke Nederlandse en Europese kennisbeleid. Nederland heeft met het eerste innovatieplatform duidelijk gekozen voor een beperkte, zogeheten sleutelgebiedenaanpak. Kennisondersteuning zou beperkt blijven tot kritische kennisgebieden binnen de Nederlandse economie. Daar hoorde farma niet echt bij. Chemie met witte en groene life sciences wel.

Intussen bleven de onderzoekskosten in Nederland vrij hoog in verhouding tot andere landen. Zoals de grafiek aantoont, werd de generieke belastingsaftrek op onderzoeks- en ontwikkelingswerk, de zogeheten WBSO, binnen het kader van de crisisaanpak verbreed, maar blijft zij in bijdrage beperkt. In Frankrijk werd een veel radicaler R&D-belastingskrediet ingevoerd.

Dat de Franse president succes had met zijn telefoontje naar MSD-topman Clark had dus weinig van doen met wat er aan de telefoon werd gezegd, maar eerder met de vaststelling – die Clark wellicht al veel vroeger had gedaan – dat de onderzoekskosten in Frankrijk nu de laagste zijn in Europa en zo’n 35 procent lager liggen per onderzoeker dan in Nederland. Het roept de vraag op naar het gebrek aan Europees beleid.

Dat beleid lijkt wat het aantrekken van private investeringen in R&D betreft steeds meer op een beggar-thy-neigbour beleid: de Europese lidstaten beconcurreren elkaar met belastingsvoordelen zonder dat Europa er op enigerlei manier beter van wordt. In die zin zou het verdwijnen van Organon in Nederland niet veel goeds voorspellen voor de duurzaamheid van de overname van Crucell door J&J. Terwijl de concurrentie tussen de onderzoekslaboratoria van de grote farmabedrijven zelf moordend is – getuige het verdwijnen dit en volgend jaar van zo’n 550 onderzoeksposities bij dat andere J&J farmabedrijf in de Benelux, het Vlaamse Janssen pharmaceutica – blijken Europese overheden daar nog eens een schepje bovenop te doen.

* Dit artikel is op 21 september 2010 verschenen in Schinkels Forum, een samenwerking tussen NRC Handelsblad en Me Judice.

Te citeren als

Luc Soete, “Frankrijk biedt meer: concurreren om het onderzoek van Organon”, Me Judice, 22 september 2010.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail