Gezocht: manager met sociaal karakter, bij voorkeur vrouw

Gezocht: manager met sociaal karakter, bij voorkeur vrouw image

Afbeelding ‘Women of the Port: Debi Lopez Andersen’ van JAXPORT (CC BY 2.0).

7 jan 2009
Boekhoudschandalen, bonussen en frauduleus handelen van managers staan volop in de belangstelling. Voor het eerst is onderzocht of en hoe karaktertrekken als eerlijkheid, ambitie, en ook de sociale omgeving van managers een rol spelen bij de getrouwheid van de rapportage over de bedrijfsresultaten. De Chinese econome Jia, onlangs gepromoveerd aan de Universiteit van Tilburg, komt tot niet alleen tot de conclusie dat al deze factoren van belang zijn maar ook dat vrouwelijke managers eerlijker zijn dan mannen en dat als managers eerlijk rapporteren hun collega’s dat ook doen.

Eerlijkheid loont, maar hoe?

Iedereen kan raden dat eerlijkheid ertoe doet in het rapporteren van bedrijfsgegevens, maar een kernvraag blijft of bedrijven in het belonen van werknemers de kat niet op het spek binden. De leidende gedachte is dat als er maar genoeg formele ‘checks and balances’ in de bedrijfsvoering aanwezig zijn, dat de rapportage dan in grote lijnen een getrouwe weergave van het bedrijfsresultaat biedt. Bij het overdenken van de zonden van kredietcrisis wordt vaak beweerd dat de sociale dimensie van het werk en het karakter van degenen die rapporteren beïnvloed worden door de beloningsstructuur. Het opblazen van winstcijfers komt daarmee niet uit de lucht vallen. Een open vraag is echter of deze relaties ook werkelijk er toe doen.

Doet karakter er toe?

Om de kwaliteit van de financiële verslaggeving te onderzoeken op het gebied van getrouwheid is een experiment ontworpen met als proefkonijnen economiestudenten: mogelijke toekomstige managers (zie Jia, 2008). Daaruit blijkt dat een drietal factoren van invloed is op de eerlijkheid waarmee managers hun resultaten rapporteren.

Prestatiebeloning corrumpeert

De eerste is een prestatiebonus waarmee bedoeld wordt dat de beloning afhankelijk is van het bedrijfsresultaat. Er blijkt een direct verband te bestaan tussen het uitloven van hoge prestatiebonussen en minder eerlijke rapportage door managers. Zij kunnen immers hun beloning vergroten door de prestatie-indicatoren voor de bonussen te manipuleren.

Sociale normen versterken gedrag

Wat vaak over het hoofd wordt gezien is dat gedrag wordt overgenomen. Als managers zien dat collega’s hun resultaten getrouw rapporteren, dan zijn zij meer geneigd dat zelf ook te doen. Kortom, de tweede factor is het gedrag van andere managers in het bedrijf, oftewel de sociale omgeving. Dat duidt erop dat eerlijke collega’s een belangrijk middel kunnen zijn om de betrouwbaarheid van de financiële verslaggeving te verbeteren.

Karakter is allesbepalend

Tenslotte speelt de persoonlijkheid van de manager zelf een rol: is de manager prosociaal (d.w.z. houdt hij of zij rekening met anderen) of is de manager juist meer op zichzelf gericht en denkt deze voornamelijk aan zijn eigen belang. De mate waarin een manager vatbaar is voor beïnvloeding door collega’s hangt af van zijn type, dat vastgesteld werd aan de hand van twee criteria: gerichtheid op sociale waarden en geslacht. Op basis van hun scores voor gerichtheid op sociale waarden zijn de managers onderverdeeld in twee groepen: pro-zelf en prosociaal. De eerste groep vindt vooral de eigen beloning belangrijk, terwijl de prosociale groep ook oog heeft voor het welzijn van anderen. Uit het onderzoek blijkt dat prosociale managers altijd getrouwer rapporteren dan pro-zelf managers. Een interessante samenhang tussen beloning en geslacht is dat vrouwelijke managers eerlijker rapporten bij een systeem met hoge prestatiebonussen dan mannen[1].

Zelfverrijking leidt tot minder goede rapportages

De bovenstaande experimentele bevindingen zijn ook gebruikt om bestaande kennis over manipulerende managers te verklaren. Oneerlijkheid van managers heeft immers ook gevolgen voor de financiële verslaggeving van bedrijven. De financiële verantwoording en rapportage van managers die van zelfverrijking beschuldigd waren, scoren laag op diverse erkende kwaliteitsindicatoren. Zo wordt bij deze bedrijven vaker winststuring toegepast, wat doorgaans een teken is van geringe kwaliteit van financiële rapportage. Ook weerspiegelen de winstcijfers slecht economisch nieuws over het bedrijf minder tijdig. Aandeelhouders kunnen door deze praktijken worden misleid. Uit mijn onderzoek blijkt ook dat oneerlijke managers pogen wantrouwende aandeelhouders af te leiden door via het instrument van winststuring stelselmatig te voldoen aan de winstvoorspellingen van financieel analisten.

Belang van normbesef in selectie van managers

De bovenstaande bevindingen hebben uiteraard implicaties voor de wijze waarop ‘corporate governance’ wordt vormgegeven. Kiezen voor karakter is van cruciaal belang voor een onderneming. En daarmee sluit dit onderzoek aan bij de nieuwe gedragscode die de commissie-Frijns (ingesteld voor de naleving van de code Tabaksblad) onlangs presenteerde. In de nieuwe code wordt aandacht gevraagd voor “softe” normen voor goed ondernemingsbestuur. Het is daarom van groot belang dat bij de selectie en het aanstellen en van topbestuurders normbesef een vooraanstaande rol moet spelen. Leden van de Raad van Commissarissen dienen ervoor te waken dat in een onderneming een cultuur ontstaat waarin de hand lichten met regels wordt geaccepteerd of anderszins onethisch gedrag in enige vorm wordt gedoogd. Vooral als topbestuurders beloond worden met optiepakketten of bonussen is een rechte rug onmisbaar.

Voetnoot

  1. In de onderzoeksopzet betekende dit dat ze de helft van de bedrijfswinst als prestatiebonus krijgen uitgekeerd.

Referenties

Jia, Y. (2008). Essays on the Role of Managerial Type in Financial Reporting. Tilburg University Press, Tilburg.

Te citeren als

Yuping Jia, “Gezocht: manager met sociaal karakter, bij voorkeur vrouw”, Me Judice, 7 januari 2009.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Afbeelding ‘Women of the Port: Debi Lopez Andersen’ van JAXPORT (CC BY 2.0).

Ontvang updates via e-mail