Kabinet hoeft zich geen zorgen te maken over het oordeel van kiezers

Onderhandelingen

De onderhandelingen over de aanpak van de economische crisis lijken zo goed als afgerond. Gezien de schier eindeloze bijeenkomsten eerst in het Torentje en nu op het Catshuis was het verdelen van de pijn buitengewoon moeilijk. Een blik op het huishoudboekje van de staat leerde dat nietsdoen geen aantrekkelijke optie was. Volgens het Centraal Planbureau (CPB) loopt zonder ingrijpen het tekort op de begroting volgend jaar op tot bijna 6 procent van het bruto binnenlands product.

Veel beleidsopties, waaronder het verhogen van de AOW-leeftijd naar 67 jaar, het verhogen van het eigenwoningforfait en het versoberen van de AWBZ, zijn buitengewoon impopulair. Minister Bos van Financiën en premier Balkenende lijken hier diep onder gebukt te gaan. "De grootste uitdaging in tachtig jaar", noemde Bos onlangs de opdracht om tot een pakket crisismaatregelen te komen.

De vrees om impopulair over te komen is iets wat je van ieder mens en zeker van een politicus kan verwachten. Herverkiezing vraagt tevreden kiezers. Een ongunstig oordeel in de geschiedenisboekjes over slap beleid en gebrek aan ruggengraat is van latere zorg. Logisch dus, het eindeloos voortslepende crisisberaad.

Aan de recessie valt niet zo veel te doen. Het kabinet is vooral bezig de pijn te verdelen. Zoals het CPB vorige week al aangaf is “de belangrijkste oorzaak van de economische teruggang de inzakkende wereldhandel.” En dat is geen triviaal gegeven. Wat blijkt namelijk uit het sinds 1971 bij elke Tweede Kamerverkiezingen herhaalde Nationaal Kiezersonderzoek? De economische groei hangt sterk samen met hoe ontevreden de burger is met het regeringsbeleid (zie de figuur). Het verband met de economische groei is buitengewoon sterk en verklaart driekwart van het oordeel van de kiezer over het gevoerde regeringsbeleid.

Figuur 1 Economische groei hangt samen met populariteit van kabinet

Bron: CPB, NKO.

Noot: Voor de kabinetten Van Agt II (1981-1982), Van Agt III (1982), Balkenende I (2002) en Balkenende III (2006) zijn geen gegevens over tevredenheid beschikbaar.

Door economische meewind deed bijvoorbeeld het kabinet Den Uyl het bijzonder goed en door tegenwind deed Lubbers III het slecht. Gegeven de beperkte invloed van het kabinet op de conjunctuur staat het oordeel van de burger daarmee grotendeels los van het gevoerde beleid. Het kabinet Den Uyl is daarvan een mooi voorbeeld. Dit kabinet mag populair zijn geweest bij veel kiezers, het staat niet bekend om uitmuntend economisch beleid. De loon-prijsspiraal werd verder versterkt, van het structureel begrotingsbeleid kwam niets terecht en ga zo maar door. Zalm heeft er mooi over geschreven in zijn recente boek “De romantische boekhouder”.

Het hechte verband tussen economische groei en ontevredenheid van kiezers lijkt weinig goeds te betekenen voor de populariteit van het zittende kabinet. Als de voorspellingen van het CPB uitkomen, dan resulteert tot 2010 een gemiddeld negatieve groei. Zonder een radicale ommekeer in de wereldeconomie zal hierdoor het huidige kabinet het meest impopulaire zijn in de laatste dertig jaar. Wanneer we de lijn in de figuur doortrekken, dan zijn bij het einde van de rit van Balkenende IV meer kiezers ontevreden dan ooit te voren.

Het kabinet hoeft zich dus nergens zorgen over te maken. De burger is toch ontevreden, welk crisisbeleid ook wordt gevoerd. Vrij spel dus om los van de zorgen over populariteit bij de kiezer keuzes te maken die Nederland sterker uit de crisis laten komen.