Macht corrumpeert

Khadafi
Afbeelding ‘Khadafi’ van Jon (CC BY-NC-ND 2.0)
In Afrika en het Midden Oosten is in vele landen de Arabische Lente doorgebroken. Decennialang hebben dictators beleid gevoerd voor eigen gewin waarbij vrijheden op het spel werden gezet en kansen op economische ontwikkeling werden vernietigd. Op basis van historische data laat de Utrechtse econoom en historicus Van Zanden zien dat dictators in de regio een sterk negatief effect hebben gehad op economische groei en inflatie. En hoe langer de dictators aan de macht bleven hoe groter dit effect.

Onvrede achter Arabische Lente

Waarom mag de Amerikaanse president maar twee termijnen van vier jaar dienen? En waarom bevat de grondwet in veel landen een vergelijkbare clausule? Daar is een goede reden voor: macht corrumpeert. Naarmate een president langer aan de macht is, zal de kwaliteit van het beleid afnemen, met sterk oplopende negatieve effecten voor de economie. Dat wordt althans aangetoond in een recent onderzoek (Papaioannou en Van Zanden, 2012) naar de effecten van de kwaliteit van het bestuur ('governance') op economische ontwikkeling in Afrika en het Midden-Oosten. Deze regio was bewust uitgekozen vanwege de Arabische Lente. Een van de klachten van de demonstranten was (en is) dat de dictators die ze wilden afzetten een sterk negatief economisch beleid voerden, waarvan de baten alleen ten goede kwamen aan een kleine kliek – vaak de eigen (uitgebreide) familie. Klopt deze klacht? Is het bepaald slecht als iemand – zoals Mubarak, of Khadafi of Mugabe – heel lang aan de macht blijft? En waar merkt men dat aan: aan economische groei, inflatie, of aan de kwaliteit van instituties?

Zittingsduur en economische groei

Het onderzoek laat op basis van macro-economische data zien dat in de periode 1960-2010 er een zeer sterk negatief effect uitgaat van de duur van de zittingstermijn van een (autocratische) president. Alleen al door een paar extreme voorbeelden op een rijtje te zetten krijgt men hoe sterk dit effecft is. We weten allemaal wat er gebeurd is in het Zimbabwe van Mugabe of het Libië van Khadafi (zie figuur 1). En statistische toetsen bevestigen dit beeld: elk extra jaar onder een dictator drukt de groei van het BBP met ongeveer 0,10 tot 0,15 procent, dus na 20 jaar zwoegen onder een dictator is de groei van de betreffende economie 2 tot 3 procent lager dan zonder deze lange zittingsduur. Dit effect doet zich vooral voor bij jonge staten en veel minder bij staten die een veel langere traditie van bureaucratisering en institutionalisering hebben. En het doet zich vooral voor bij personalistische regimes en minder bij regimes die rond een monarchie of een partij zijn opgebouwd.

Figuur 1: Zittingstermijn van president en BBP per hoofd: vier extreme voorbeelden

Figuur 1: Zittingstermijn van president en BBP per hoofd: vier extreme voorbeelden

Voor inflatie geldt een vergelijkbaar verhaal. Het laten draaien van de geldpers is een van de makkelijkste manieren is om een economie te plunderen, en daarom gaan ‘oudere’ dictators daar regelmatig toe over. Hoe langer de duur van een regime, hoe meer inflatie, een effect dat zo mogelijk nog sterker is dan het dictatoreffect op het BBP per hoofd. En alweer zijn het vooral de jonge staten die hier sterk onder lijden. Bovendien hebben dergelijke regimes een sterk nadelig effect op de kwaliteit van de instituties: de corruptie neemt toe, en de mensenrechten worden geschonden. De verloedering van instituties heeft een negatief effect op de economische groei.

Feitelijke zittingsduur

Daar komt bij dat de gemiddelde zittingstermijn van presidenten in Afrika en het Midden Oosten de afgelopen decennia sterk is toegenomen: rond 1970 was de gemiddelde president zo’n 8 jaar aan de macht. Rond 1990 bedroeg die gemiddelde zittingstermijn 12 jaar (figuur 2). Per saldo betekende dit dat de gemiddelde economie in deze regio toen jaarlijks misschien wel 1 tot 2 procent groei miste door het ‘dictatoreffect’.

Figuur 2: Gemiddelde zittingsduur van president in Afrika en Midden Oosten en de gemiddelde groei van het BBP per hoofd

Figuur 2: Gemiddelde zittingsduur van president in Afrika en Midden Oosten en de gemiddelde groei van het BBP per hoofd

Door de politieke hervormingen die in de jaren negentig zijn ingezet, is dit iets gedaald (naar 10 jaar gemiddeld), maar het dictatoreffect is nog steeds substantieel. Zou elke machthebber vanaf de jaren zestig na twee termijnen van vier jaar afscheid hebben genomen van de macht, dan zou het BBP per hoofd in de regio 25-40% hoger liggen dan nu het geval is. Afrika en het Midden Oosten betalen dus een hoge prijs voor hun dictators.

Referentie

Papaioannou, J. en J.L. van Zanden, 2012, The Dictator Effect. How Long Years in Office Affects Economic Development in Africa and the Near East, CEPR discussion paper no. 8962, London.

Te citeren als

Jan Luiten van Zanden, “Macht corrumpeert”, Me Judice, 8 mei 2012.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Afbeelding ‘Khadafi’ van Jon (CC BY-NC-ND 2.0)

Ontvang updates via e-mail