Minister Bos: gebruik ABN AMRO!

De kredietcrisis stelt de overheid voor een moeilijk dilemma: hoe een breuk in het vertrouwen in banken voorkomen zonder dat zij hun kredietfunctie verwaarlozen en daarmee de hele economie tot stilstand komt? De steun aan ING beoogt beide problemen te bestrijden door de risico’s voor de rommelhypotheken grotendeels bij de overheid te leggen, maar als compensatie een ruimhartig kredietbeleid van ING te eisen. Maar de onzekerheid over de effecten van deze steun zijn groot, omdat de economische teruggang de kapitalisatie van ING opnieuw in gevaar kan brengen. Sommige politici denken dat het beter was geweest om ING te nationaliseren. Gelukkig ligt een andere oplossing binnen handbereik: als eigenaar van ABN AMRO kan de overheid beter deze bank inzetten om de kredietfunctie van het bankwezen op peil te houden.

Wat te doen?

Sinds de kredietcrisis over ons heen is gekomen, draaien beleidsmakers overuren. Er zijn al heel wat plannen over de tafel gegaan en heel wat maatregelen genomen om het vertrouwen in de financiële markten terug te doen keren. Helaas tevergeefs. Dat is niet alleen een debacle voor beleidsmakers, maar ook voor economen. Terwijl de oorzaken van de crisis toch vrij duidelijk zijn, laat het medicijn te lang op zich wachten. Veel verder dan het inmiddels tachtig jaar oude inzicht van Keynes dat de overheid de economie moet stimuleren via belastingverlaging en overheidsinvesteringen lijken sommige economen niet te komen. Maar een dergelijk beleid laat de oorzaak van de crisis, het disfunctioneren van de banken, onverlet. Dan misschien toch liever het paardenmiddel dat door andere economen, zoals Willem Buiter, wordt voorgesteld: nationaliseer de banken en verlos hen van de tweespalt dat zij hun kapitalisatie moeten verhogen, maar daarbij wel hun kredietfunctie moeten blijven uitoefenen.

Nationalisatie een optie?

Maar is algehele nationalisatie voor een klein land met grote, internationaal opererende, banken wel een oplossing? Is de Nederlandse overheid daar wel kapitaalkrachtig genoeg voor? Misschien wel. Immers, de Belgen en de Schotten hebben ons probleem al aanzienlijk verlicht. Een fors deel van het explosieve materiaal hebben wij net op tijd op het bordje van de Belgen en de Schotten weten te leggen door ABN AMRO vlak voor de kredietcrisis aan Royal Bank of Scotland en Fortis over te doen. De verliezen die de RBS bekend maakte, zijn immers voor een fiks deel terug te voeren op de rommelhypotheken bij ABN AMRO. Was deze overname niet geschied, dan was Nederland nu ongeveer in een vergelijkbare situatie als IJsland verzeild geraakt: een bankroet land. Dat is dan toch weer een klein voordeel van deze geglobaliseerde wereld: de vrije markt zadelt ons op met de problemen van de Amerikanen, maar schuift dit ook weer netjes door naar andere Europese landen.

Terecht geen nationalisatie

Toch heeft de overheid bij de reddingsoperatie van ING afgezien van nationalisatie. Mijns inziens terecht. Immers, als de overheid dat pad zou inslaan, roept dat meteen de vraag op of de staat dan ook andere banken zou moeten nationaliseren. Want hoe moeten wij dan de marktverhoudingen tussen genationaliseerde en private banken voorstellen? Zal er geen sprake zijn van concurrentievervalsing? Leggen de resterende private banken dan niet alsnog het loodje? En als de overheid dan uiteindelijk toch niet ontkomt aan algehele nationalisatie, wat zijn dan de gevolgen daarvan op de kwaliteit van het bankwezen op lange termijn? En als korter termijn oplossing voor de huidige conjuncturele problemen is dit paardenmiddel al helemaal ongeschikt, omdat het veel te veel transactiekosten met zich mee brengt.

Onzekerheid groot

Tegelijkertijd blijft de onzekerheid groot. De tweede steunronde aan ING geeft lucht, maar als de situatie voor ING toch weer verslechtert door de teruggang van de economie, zal haar kredietfunctie toch weer in het gedrang komen. Het is daarom beter dat de overheid op een ander paard wed, namelijk ABN AMRO. Wat is er makkelijker dan om ABN AMRO als vooruitgeschoven post in te brengen bij het openbreken van de kredietmarkt? Doordat ABN AMRO al noodgedwongen in de handen van de staat is gekomen, is de kans op een vertrouwensbreuk met haar klanten verwaarloosbaar en is er geen noodzaak om een terughoudend en overdreven risicomijdend beleid te voeren bij het verlenen van krediet aan private partijen. Dat verlost de andere banken van hun dilemma en geeft even lucht om hun balansen meer op orde te krijgen, zonder dat verdere nationalisatie nodig is.

Risicoselectie is potentieel gevaar

Natuurlijk zal er een vorm van risicoselectie kunnen ontstaan, waarbij ABN AMRO de meer risicovolle financieringsaanvragen op haar bordje krijgt, die andere banken nog niet aandurven. Maar dan kan de overheid tenminste gebruik van de expertise die het personeel van ABN AMRO heeft in de beoordeling van kredietrisico’s. Of is dit misschien de achilleshiel van mijn voorstel? Het verleden heeft ons immers geleerd dat ABN AMRO juist op dit punt grote blunders heeft gemaakt. En als zij de vrije hand krijgt bij haar kredietverlening, zal zij dan niet in dezelfde fouten vallen? Maar laten wij dan de bekende beleggingsleuze dan maar op positieve manier hanteren: resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.

* Dit artikel is in verkorte vorm overgenomen door de Volkskrant, 31 januari 2009.