Wie geeft de muitende middenklasse hoop?

Wie geeft de muitende middenklasse hoop? image
25 sep 2010
Het onvermogen van middenpartijen om antwoorden te geven op hedendaagse problemen en de onzekerheden die gepaard gaan met globalisering vertalen zich volgens de Tilburgse econoom Eijffinger in een muitende middenklasse die de extremen van het politieke spectrum opzoeken. De grote vraag is echter: waar zijn de leiders van hoop in Nederland en Europa?

Middenpartijen bieden geen soelaas

Nederland is een in zichzelf gekeerd land geworden. Door het proces van globalisering zijn oude zekerheden verdwenen. Nieuwe bedreigingen zijn daarvoor in de plaats gekomen. Overheid en bedrijfsleven lijken zich van elkaar te hebben afgekeerd: zij communiceren nauwelijks met elkaar. Het politieke landschap in ons land is gefragmenteerd en instabiel geworden. De middenpartijen (VVD, PvdA, CDA, D66 en Groen Links) lijken niet meer in staat om heldere antwoorden op de problemen van globalisering te geven. Zij zijn niet in staat een kabinet te vormen. Extreem links en rechts (SP en PVV) hebben het electoraat uit het midden weggezogen met hun beloften om de status quo te handhaven. Zij bieden geen realistische oplossingen.

Angst voor afbrokkeling verzorgingsstaat

De middenklasse is angstig en onzeker en voelt zich bedreigd en niet beschermd door de politieke en economische elite. De lagere klassen genieten nog steeds bescherming door de verzorgingsstaat, ook al is het sociale vangnet aan erosie onderhevig. De hogere klassen hebben een sterke positie op de arbeidsmarkt en zijn in staat zichzelf goed te beschermen.

Angst voor globalisering

Het proces van globalisering legt de onzekerheden en bedreigingen vooral bij de middenklasse. Gebeurtenissen als 9/11, de val van Lehman Brothers en de eurocrisis hebben dat onderliggende proces versterkt, maar het begon eerder. De middenklasse is conservatief. Men heeft een koophuis en/of een tweede auto en wil daar geen afstand van doen. Door de globalisering verdwijnen banen, in het bijzonder bij de middenklasse. De zorg wordt duurder en het onderwijs slechter. De belastingverhogingen en andere lastenverzwaringen komen vrijwel altijd bij de middenklasse terecht, die dat niet meer accepteert en in opstand komt. In elke westerse democratie is dit proces gaande. Politiek en maatschappelijk vertaalt de onvrede zich in 'de muitende middenklasse'. De politieke en economische elite in ons land schijnt er niet in te slagen de harten van de hardwerkende en veel belasting betalende middenklasse te veroveren. De middenklasse voelt zich in de steek gelaten en is daarom aan het muiten geslagen.

Middenklasse zoekt extremen op

Omdat de middenpartijen niet in staat zijn consistente en duidelijke antwoorden te formuleren op de onzekerheden en bedreigingen van deze tijd, trekt de middenklasse electoraal naar de extremen van het politieke spectrum. Maar wie zijn heil zoekt bij extreem links of rechts komt bedrogen uit. 'Les extrêmes se touchent' zeggen de Fransen en daarmee bedoelen zij dat de extremen sterk op elkaar lijken. Als men de voorkeuren van stemmers op de SP en PVV vergelijkt, dan zijn er opvallende overeenkomsten.

Waar zijn de leiders van hoop?

Gedreven door angst en onzekerheid stemt men vooral emotioneel en gaat men, rationeel gezien, tegen het eigenbelang in, omdat deze partijen uiteindelijk geen houdbare oplossingen bieden. Daarom is er, om met de socioloog Max Weber te spreken, een grote behoefte aan ‘Hoffnungsträger’: persoonlijkheden die de burger hoop kunnen geven. Deze dragers van hoop zijn schaars, maar komen vaak in tijden van crises naar voren. President Barack Obama is een volgens Ab Klink een voorbeeld van een dergelijke drager van hoop, ook al is de glans er bij hem wel een beetje vanaf. Ooit dacht ik dat Angela Merkel hiertoe zou kunnen uitgroeien, maar zij straalt weinig hoop meer uit. Waar zijn onze ‘Hoffnungsträger’ in de politiek, het openbaar bestuur en bedrijfsleven?

Bron foto:

Flickr

Te citeren als

Sylvester Eijffinger, “Wie geeft de muitende middenklasse hoop?”, Me Judice, 25 september 2010.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail