Compromis kan ook betekenen: actie op beide fronten

Compromis kan ook betekenen: actie op beide fronten image
Compromissen hadden in het vorige kabinet vaak het karakter van twee dingen niet doen. Dat moet nu anders, want deze tijd vraagt om actie, niet om rust, stellen Marten van den Bossche en Marcel Canoy. Zij geven vijf adviezen voor het nieuw te vormen kabinet, waaronder een regeerakkoord op hoofdlijnen, een internationale oriëntatie en het beperken van de solidariteit tot degenen die het echt nodig hebben.

Bezuinigen zonder kaalslag

De vraag is hoe we onze budgettaire problemen de baas kunnen zonder in te teren op de kwaliteit van de samenleving. Er is een reëel gevaar dat de noodzaak om de staatskas aan te vullen tot bezuinigingen leidt op zaken die we als maatschappij waardevol vinden. Hoe vermijden we deze valkuil? We hebben vijf adviezen voor de formateur.

Regeerakkoord op hoofdlijnen

Naar Engels voorbeeld stellen we voor een regeerakkoord op hoofdlijnen te maken. Zo kan men vlot beginnen met regeren, en kan de Tweede Kamer haar controlerende taak beter uitvoeren. De opstellers van het akkoord moeten ook keuzes maken. In de afgelopen tijd is er wel een erg groot beroep gedaan op het verkrijgen van maatschappelijk draagvlak. Rekeningrijden invoeren? Eerst de ANWB raadplegen. AOW? Vragen we aan de SER. Bezuinigen? Delegeren we aan ambtenaren. Een gedegen visie inspireert en vereist geen meerderheid in een opiniepeiling om zichzelf te rechtvaardigen. En we komen sneller aan uitvoering toe.

Ruil actiepunten uit

In recente jaren zijn veel compromissen tussen coalitiepartners gesloten. Deze compromissen hadden vaak het karakter van twee dingen niet doen, bijvoorbeeld de AOW-leeftijd en ontslag allebei met rust laten. Deze tijd vraagt om acties, niet om rust. Ons tweede advies is om vooral compromissen te sluiten door twee dingen wél te gaan doen, bijvoorbeeld wel spitsheffing én verkorting van de WW-duur. En als er zaken heel gevoelig liggen laat dan niet een heel dossier met rust. Een instrument taboe verklaren betekent nog niet dat knellende problemen naar de toekomst mogen worden geschoven. Zo kan men best de problemen op de woningmarkt aanpakken zonder de hypotheekrenteaftrek (geheel) af te schaffen.

Zet gericht marktinstrumenten in

Juist nu is het goed te reflecteren op de rol van de markt. Ons derde advies is om heel gericht marktinstrumenten in te zetten om publieke doelen te bereiken. Dat kan ook minder markt betekenen, zoals bij financiële dienstverlening. Maar voor het bereiken van milieu-, ontwikkelingshulp- of mobiliteitsdoelen kunnen prijsinstrumenten heel goed ingezet worden. Publieke doelen worden bereikt, maar op een efficiënte manier.

Richt solidariteit op hen die het echt nodig hebben

Nu er zoveel bezuinigd gaat worden is de vraag hoe de solidariteit met kwetsbare groepen overeind gehouden kan worden. Het is opvallend dat in Nederland wel erg grote delen van de bevolking voor van alles en nog wat (deels) gecompenseerd worden, waardoor een deel van de bezuinigingen weer teniet wordt gedaan. Nergens in de wereld wonen zoveel mensen in sociale woningen als in Nederland. Hoewel de zorgpremies in internationale verhouding niet hoog zijn en het eigen risico zelfs zeer laag, worden niettemin grote groepen mensen gecompenseerd via een zorgtoeslag. Ons vierde advies is om de solidariteit te behouden met diegenen die dat echt nodig hebben. Die solidariteit kan betaald worden door burgers die dat minder nodig hebben. Het confronteert de burgers met kosten van publieke voorzieningen, leidt tot efficiënter gebruik ervan en scheelt ook in de uitvoeringkosten van compensaties.

Internationale oriëntatie

Tot slot, was Nederland ooit niet beroemd om zijn tolerantie, handelsgeest en Europagezindheid? Daar is te weinig van over. Nederland stemde in 2005 in groten getale tegen het Lissabon verdrag. We hebben te eenzijdige discussies in het parlement over de kosten van allochtonen. Het kabinet struikelde over Afghanistan en wist zich geen raad met de NAVO. De Nederlandse positie in Brussel is uitgehold en we verliezen onze traditionele faam als tolerant land. Waar leidt het toe? De internationale solidariteit erodeert, Nederland wordt minder aantrekkelijk voor hoog opgeleide migranten en verliest daarmee ook haar naam als goede vestigingplaats van buitenlandse bedrijven.

Daarom pleiten we ten vijfde ervoor dat de ramen weer open gaan. Succesvolle bedrijven zijn extern georiënteerd. Ze betrekken klanten bij besluitvorming en innovatie, communiceren helder (ook als er iets misgaat) en staan open voor invloeden van buiten. Alleen zo kunnen bedrijven op lange termijn overleven in een voortdurend veranderende samenleving. Wat voor bedrijven geldt, geldt ook voor de Nederlandse samenleving als geheel. Globalisering betekent dat een land alleen weinig bereikt op thema’s als economie, migratie, energie en milieu, veiligheid en honger. Landen die succesvol willen zijn, houden hier rekening mee door een constructieve houding aan te nemen op wat we gemeenschappelijk kunnen bereiken. Een constructieve houding stelt dat land tevens in staat geloofwaardig eisen aan andere landen te stellen. Het levert meer op om een zinvol nieuw groei- en stabiliteitspact voor te stellen dan denigrerende opmerkingen over Grieken te maken.

Vijf adviezen die een verschil kunnen maken. Door te kiezen in plaats van te schuiven of te bukken. Door iedereen in Nederland te laten doen waar hij of zij goed in is. Door onverkort solidair te blijven met hen die het nodig hebben. En dit alles met een hernieuwde interesse voor wat er om ons heen gebeurt in de wereld.

* Dit artikel is tevens 18 juni verschenen op de website van NRC Handelsblad.

Te citeren als

Marten van den Bossche, Marcel Canoy, “Compromis kan ook betekenen: actie op beide fronten”, Me Judice, 21 juni 2010.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail