De verziekte vermogensstructuur van banken

Onderwerp:
De verziekte vermogensstructuur van banken image
14 aug 2008
Banken zijn in beginsel onderworpen aan dezelfde wetten van financieel verkeer als productie- en handelsondernemingen. Dat houdt in dat zij in beginsel niet straffeloos hun vermogensstructuur kunnen verwaarlozen. Toch is dat het acute probleem van vele banken, ook in Nederland en België.

Er wordt zeer veel geschreven over de kredietcrisis van banken. Maar in werkelijkheid verdient het de voorkeur om te schrijven over de solvabiliteitscrisis van banken, omdat dit namelijk de kern is van de huidige problemen: het risicodraagvlak is te klein. Daarmee beweer ik dat de hedendaagse bancaire problemen, die aanvankelijk het karakter droegen van een liquiditeitscrisis, niets anders zijn dan uit de hand gelopen vermogensstructuurproblemen. In concreto: banken hebben veel te weinig eigen vermogen. Ook de aanvulling met perpetuele achtergestelde leningen (1) heeft niet kunnen verhinderen dat de solvabiliteit van banken tekort is gaan schieten.

Het verdient dan ook aanbeveling dat banken hun vermogensstructuur op de kortst mogelijke termijn herstellen, om te komen tot acceptabele verhoudingen tussen eigen en vreemd vermogen. Daarna kan alle aandacht worden gericht op de sanering van de activazijde van de bankbalansen waar nu eenmaal de kern van de problemen ligt. De beste methode om dat doel in de huidige situatie te bereiken is heel klassiek: het uitschrijven van aandelenemissies of van verplicht converteerbare obligatie-emissies. Helaas zal dat vereisen dat de uitgifteprijs van de nieuwe aandelen relatief laag zal zijn, ten opzichte van de koersniveaus van de aandelen van begin 2007. Dat maakt deze oplossing niet populair, maar wel effectief voor ondernemingen die nu eenmaal in financiële moeilijkheden verkeren. De risicopremie in de aandelenprijs en in de marktprijs van het vreemd vermogen van de bank zal naar verwachting dalen, als gevolg van de kapitaalversterking. Ook zal de noodzaak om zeer hoge spaarrentes aan te bieden afnemen, omdat er weer alternatieve financieringsbronnen beschikbaar komen. Met andere woorden: de ‘cost of capital’ voor de bank zal dalen. Zowel de kostenvoet van het eigen als van het vreemd vermogen zal afnemen. De markt zal deze en andere voordelen (zoals de verbeterde concurrentiepositie) snel inzien. De voordelen komen in belangrijke mate neer op een ‘wealth re-transfer’ van de verschaffers van vreemd vermogen naar de aandeelhouders. Eerder heeft het omgekeerde proces plaatsgevonden door een te vergaande financial leverage die voor de aandeelhouders van de bank zeer duur heeft uitgepakt. De markt zal vanwege deze voordelen aan de genoemde oplossing willen meewerken en de aandelen uit de emissie kopen. Eigenlijk zagen we dat reeds bij de aandelenemissies die al hebben plaatsgevonden op nationaal (Fortis) en internationaal (bijvoorbeeld RBS) niveau. Belangrijk is dat empirische ondersteuning voor deze verwachte positieve marktreactie is vastgesteld in een recente Duitse studie van Jostarndt, 2008, die overigens betrekking had op productieondernemingen in financiële moeilijkheden en niet op banken.

Voor zover mogelijk kunnen hybride vormen van vreemd vermogen het Tier 1-capital (2) mede versterken, maar daar moet niet het accent liggen. Diverse banken hebben deze mogelijkheid overigens reeds benut.

Voor de middellange en lange termijn geldt dat de fractie van het eigen vermogen in het balanstotaal via regulering drastisch zou moeten worden verhoogd boven de huidige niveaus. Banken zijn nu eenmaal risicofabrieken geworden. De vermogensstructuur moet aan deze nieuwe situatie worden aangepast.

De huidige vermogensstructuur van banken kan als ‘verziekt’ worden gekwalificeerd, omdat de kapitaalsversterking al veel eerder had moeten plaats vinden, gezien de risicovolle activiteiten van deze instellingen. Het is onbegrijpelijk dat toezichthouders deze eis niet eerder op tafel hebben gelegd

Voetnoten:

(1) Perpetuele achtergestelde leningen zijn eeuwigdurende leningen die in beginsel niet worden afgelost. Vaak heeft de emittent wel een mogelijkheid om af te lossen. De achterstelling houdt in dat indien een faillissement van de emittent aan de orde is de houders van deze leningen eerst een uitkering ontvangen nadat alle niet-achtergestelde schuldeisers hun geld hebben teruggekregen. In tegenstelling tot gewone leningen wordt de achtergestelde lening door de toezichthouder onder bepaalde voorwaarden tot het eigen vermogen van een onderneming gerekend, waardoor ze meetellen in de solvabiliteit.

(2) Tier 1 kapitaal is het kernkapitaal ofwel de sterkste vermogenscategorie van een bank. Het bestaat voornamelijk uit aandeelhoudersvermogen inclusief ingehouden winsten, en andere vermogensbestanddelen die de vermogensstructuur van een onderneming permanent versterken en die daadwerkelijk beschikbaar zijn om verliezen op te vangen.

Te citeren als

“De verziekte vermogensstructuur van banken”, Me Judice, 14 augustus 2008.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Ontvang updates via e-mail