Macro-economische effecten coronacrisis omvangrijk

Afvlakken piek

Volgens The Economist (2020) is het niet de vraag of er een corona-pandemie komt maar vooral wanneer. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is minder zeker, maar over één ding is men het eens. Het is van het grootste belang om de verspreiding van het virus zo veel als mogelijk te vertragen. Daardoor zal de piek van het aantal besmette coronagevallen lager zijn en verder in de tijd komen liggen. Een lagere piek betekent minder overbelasting van de gezondheidszorg. De ervaring tot nu toe leert dat 15 à 20 procent van de coronabesmettingen zodanige klachten van de luchtwegen krijgen dat ziekenhuiszorg noodzakelijk is. Het uit de grond stampen van noodziekenhuizen met duizenden bedden in Wuhan spreekt dan ook boekdelen. De WHO roept op tot vroege detectie en isolatie van ziektegevallen, het opsporen van patiëntencontacten en het inperken van de sociale contacten vervolgens. Ook is het cruciaal dat (overheids-)informatie helder en eenduidig is en daar wordt volop op ingezet. Verder dient de gezondheidszorg zich voor te bereiden op een aanzienlijke piek, waarbij het plannen van noodvoorzieningen nu reeds aandacht krijgt. Ook de bescherming van het gezondheidspersoneel tegen het virus dient de hoogste prioriteit te hebben.

Economische gevolgen

De OESO (2020) gaat ervan dat de groei van de wereldeconomie dit jaar een 0,5%-punt lager uitvalt als gevolg van de coronacrisis, maar dit zou weleens een onderschatting kunnen zijn. [1] Alleen al het inperken van sociale contacten zal aanzienlijke economische schade hebben. Sinds vorig weekend blijven in Milaan de winkels, bars en restaurants vrijwel leeg en worden voetbalwedstrijden en evenementen geannuleerd. Volgens de voorzitter van de vereniging van hoteleigenaren kost dit de hotelbranche in Milaan alleen al 3 miljoen euro per dag.

De aanbodzijde van de economie zal een aanzienlijke schok ondergaan. Het ziekteverzuim van werknemers gaat omhoog. Zij zullen niet op hun werk verschijnen vanwege quarantainemaatregelen

En zelfs als het virus snel onder controle komt, verwacht de reisbranche nog een aanzienlijk effect op de boekingen dat slechts langzaam weg zal ijlen. De aanbodzijde van de economie zal een aanzienlijke schok ondergaan. Het ziekteverzuim van werknemers gaat omhoog. Zij zullen niet op hun werk verschijnen vanwege quarantainemaatregelen van hen of hun gezinsleden. De kosten voor het (internationaal) zaken doen zullen toenemen en we zien reeds dat de prijzen voor bedrijfskredieten ook in Amerika aan het stijgen zijn. Bij goederen zoals voedsel en energie zien we daarentegen een prijsdaling. Macro-economisch is het onhelder of vraag- of aanbodfactoren de doorslag geven. Het is dan ook van belang om de weinige studies daarover te beschouwen.

Van groei naar krimp

In 2006 bestudeerden de Australische economen de macro-economische effecten van een hypothetische grieppandemie (McKibbin en Sidorenko, 2006). Hun pandemiemodel telt drie scenario’s: mild, matig en ernstig. Het aantal doden in het ernstige scenario wordt geschat op 70 miljoen, vooral in ontwikkelingslanden. Alleen al in Indonesië zou het gaan om bijna zes miljoen doden. In het matige scenario bedraagt het aantal doden 14 miljoen, in het milde scenario ‘slechts’ 1,4 miljoen. De onderzoekers hebben het model doorgerekend voor het coronavirus en gaan uit van een matig scenario. Zij schatten dat de omvang van de wereldeconomie met 2%-punt zal dalen, bijna geheel door aanbodfactoren. [2] [3] Open economieën zoals het Verenigd Koninkrijk, Singapore en Nieuw-Zeeland zien een daling van tussen de 2,5 en 4 procentpunten. Nederland wordt niet in kaart gebracht, maar als je extrapoleert naar onze economie, dan zou de economie in 2020 niet met 1,4% gaan groeien maar met 1% à 2% krimpen. [4] Het overschot op de begroting zal dan omslaan naar een tekort van 0,5% à 1%, waarbij nog geen rekening is gehouden met extra uitgaven.

Monetaire en fiscale autoriteiten denken na hoe hiermee straks om te gaan. Terecht merkt Mathijs Bouman op dat fiscale en monetaire stimulering, een probaat middel tijdens de crisis van 2008/2009, weinig behulpzaam zal zijn bij aanbodschok (Bouman, 2020). Opvallend is het dat Hong Kong aan het experimenteren is met ‘helikoptergeld’ maar de positieve effecten daarvan moeten betwijfeld worden. [5]

Verzachten van de economische klap

Naast het epidemiologisch deel is ook het economisch deel van het model aan (grote) onzekerheid onderhevig. De verbanden zijn in gebaseerd op de SARS-uitbraak in 2003 en op basis daarvan wordt verondersteld dat de krimp in twee jaar weer gecompenseerd wordt. Zeker in Europa met een weinig flexibele arbeids- en kapitaalmarkt is een dergelijke veronderstelling kwestieus en zouden overgangsmaatregelen overwogen kunnen worden. Omdat ook het midden- en kleinbedrijf stevig getroffen lijkt te worden, is het zinvol om reeds na te denken over zachte leningen aan ondernemingen in de detailhandel, hotelbranche en horeca om daarmee het herstel te bespoedigen. Ook maatregelen om het toerisme en reisverkeer weer op peil te krijgen passen daarin. Terecht vraagt de OESO (2020) ook om dit te doen samen met economische hervormingen. Nu is het vooral zaak om het indammen van de verspreiding van het coronavirus en de medische zorg alle noodzakelijke aandacht te geven.

* Dit artikel is eerder in aanzienlijk verkorte vorm verschenen in Het Financieele Dagblad van 4 maart 2020

Voetnoten: