Maleisië kiest voor vrijheid

Een vernieuwende verkiezingsuitslag

Maleisië is een van de rijkere landen in Zuidoost-Azië. Toch kan het beter, laat Singapore zien. Singapore grenst aan het zuiden van Maleisië en is een land dat economisch heel succesvol is, haast geen werkloosheid kent en rijker is dan West-Europa. In het noorden en oosten grenst Maleisië aan China, de grootste handelspartner van Maleisië. China kent de hoogste economische groei in de wereld en is kampioen in het terugbrengen van de armoede. Op 9 mei jongstleden was er in Maleisië een spectaculaire verkiezing: de regeringspartij die sinds de onafhankelijkheid in 1957 ononderbroken hardhandig en corrupt had geregeerd verloor. Dit verlies was dermate overtuigend dat zelfs zoekgeraakte stembussen in een dozijn kiesdistricten en vele miljoenen aan steekpenningen voor landelijke kiezers in Maleisisch Borneo de verdiende nederlaag niet konden keren. Een coalitie van vier oppositiepartijen kwam aan de macht. De verkiezingsnacht verliep zonder enige verstoring, en de koning heeft reeds nieuwe ministers benoemd.

Op de eerste officiële foto van het nieuwe kernkabinet zien we naast premier Mahathir zijn vicepremier, de echtgenote van de net vrijgelaten oppositieleider Anwar Ibrahim. Anwar was voormalig rivaal van Mahathir en had vijf jaar in de gevangenis heeft gezeten door toedoen van diezelfde Mahathir in 1998. Twee stoelen verder op de foto staat een minister van Financiën die ook in de gevangenis heeft gezeten na een demonstratie tegen diezelfde Mahathir. Nu heeft de inmiddels 92-jarige Mahathir zijn dictatoriaal verleden afgezworen en is als democratisch premier teruggekeerd. Over twee jaar zal hij plaatsmaken voor Anwar, die intussen voortijdig is vrijgelaten uit de gevangenis. Nadat de oppositie tijdens alle eerdere verkiezingen faalde omdat de moslimmeerderheid werd opgestookt tegen de Chinese minderheid, heeft Mahathir nu met zijn medestanders het vertrouwen gewonnen van de dorpelingen, en hen overtuigd om voor het eerst niet op de racistische moslimpartij UMNO te stemmen.

Nieuwe politiek?

Maleisië heeft nu alle kans voor een nieuwe politiek. Bovenaan de agenda staat verbetering van het onderwijs, dat in kwaliteit ver achterligt bij Korea, Japan, China en Singapore. Het slechte onderwijs schept op dit moment een kloof tussen de meerderheid die de kinderen naar een overheidsschool stuurt en de rijke minderheid die kan kiezen voor de uitstekende privéscholen. Verder heeft de premier al aangekondigd dat zijn regering de ambtenarij kleiner en efficiënter wil maken. Van alle tien landen in Zuidoost-Azië heeft Maleisië de meeste ambtenaren per miljoenen inwoners: vorige regeringen benoemden tienduizenden moslim-aanhangers op sinecures bij de overheid. Deze praktijken werden gefinancierd door de winsten van de nationale oliemaatschappij. De algemene hoop is verder dat de nieuwe regering de voorkeurspolitiek die Moslimse burgers voortrekt boven hun medeburgers met een Chinese of Indiase herkomst, geleidelijk gaat vervangen door beleid voor alle arme burgers, ongeacht hun afkomst en godsdienst.

De grote vraag is hoe Maleisië de nieuwe doelen van het beleid wil bereiken. Gaat Maleisië het gedisciplineerde succes van Singapore en China kopiëren, of komt er een levendige, onvoorspelbare, liberale democratie? Twintig jaar geleden waren we misschien overtuigd dat democratie de beste vorm van regeren is, maar dit jaar schrijft Professor David Runciman uit Cambridge in zijn nieuwe boek How democracy ends dat het model van China en Singapore intussen een serieus alternatief biedt voor de westerse democratieën.

Francis Fukuyama benadrukt in Political order and political decay dat een democratie behalve vrije verkiezingen nog twee andere pijlers nodig heeft: een rechtsstaat en een competente regering die kan uitvoeren wat het parlement heeft besloten. Hij vergelijkt China en India: China heeft een efficiënte regering, maar geen rechtsstaat en geen democratie. India is weliswaar een democratie, maar de rechtsstaat is langzaam en inefficiënt. Bovendien heeft de regering weinig slagkracht en is zij onmachtig om verkwistende subsidies af te schaffen. Hier in Maleisië zou bijna iedereen het Chinese model prefereren boven dat van India.

Toename van vrijheid

En toch is de nieuwe koers van Maleisië in de westerse richting. Vóór de verkiezingen stond Maleisië op plaats 145 van de 180 landen in de index voor persvrijheid Reporters without borders, ongeveer gelijk aan Singapore op 151 en niet veel beter dan China op plaats 176. Nu, drie weken later, is The Star, de belangrijkste krant, weer het lezen waard.[1] De populairste cartoonist van het land die aankeek tegen een mogelijke gevangenisstraf van 40 jaar vanwege zijn cartoons waarin hij premier Najib had afgeschilderd als de ‘man of steal’, verklaart dat 9 mei de gelukkigste dag was van zijn leven. Blijft dat zo, dan pronkt Maleisië volgend jaar tussen de landen met een vrije pers, hoogstwaarschijnlijk in de buurt van Zuid-Korea en Taiwan die op posities 42 en 43 staan.

De nieuwe ministers en parlementariërs spreken vooral over meer vrijheid: voor de pers, voor de rechterlijke macht en voor burgers via sociale media. De nieuwe politici kondigden daarnaast al aan dat een recente knevelwet, die vijf jaar gevangenisstraf stelde voor iedereen die ‘vals’ nieuws verspreidt, weer zal worden ingetrokken. Daarbij helpt een gezonde economische groei van vijf procent en een stijgende olieprijs, die gunstig is voor de winst van de nationale oliemaatschappij. Nieuw beleid onder zulke condities is heel anders dan de situatie bij voorbeeld in Italië, waar beloftes van de nieuwgekozen politici direct de financiële positie van het land in gevaar brengen.

Oude en nieuwe politieke stijl

Op donderdag 17 mei deed de politie de hele nacht huiszoeking bij de vorige premier Najib Razak en zijn gehate echtgenote Rosmah. De dag daarna kwam de dochter van Anwar Ibrahim met de kritiek dat de politie-inval niet ‘s nachts had moeten plaatsvinden. Zij had nog herinneringen aan die nacht in 1998 toen gewapende politie bij haar ouders binnenstormde. Ook dat is een goed teken van verbetering in de politieke zeden. Bij de huiszoeking van Najib en Rosmah vond de politie 20 miljoen euro in contanten. De ex-premier beweerde dat het geld toebehoorde aan zijn partij en was bedoeld voor kosten van de verkiezing, maar kon niet uitleggen waar het vandaan kwam en waarom het dan al niet was uitgegeven. Bovendien nam de politie 284 dozen met handtassen in beslag. Hiermee werd het record van Imelda Marcos[2] royaal overtroffen door Rosmah, die volgens de Wall Street Journal ook een collier van 25 miljoen euro had gekregen uit een ontwikkelingsfonds waarvan Najib de voorzitter was. Premier Mahathir blijft gelukkig benadrukken dat alle verdachten recht hebben op een fatsoenlijke behandeling. De publieke opinie staat daarachter.

Mahathir en Anwar zijn hardhandige politici met goede en slechte daden in hun verleden, maar beiden hebben de politiek voor zover bekend niet grof misbruikt voor persoonlijke verrijking. De meeste nieuwe parlementsleden zijn idealistische politici die campagne voerden met hulp van honderden onbetaalde vrijwilligers. Deze parlementariërs hadden verwacht dat zij - net als bij alle 13 eerdere verkiezingen – het opnieuw zouden afleggen tegen de geldmachine van regeringspartij UMNO. Het stemt optimistisch voor de komende vijf jaar dat zij niet in de politiek zijn gegaan voor persoonlijk gewin. China en Singapore hebben hun indrukwekkende successen op materieel gebied en in het onderwijs, en die zijn hier heel goed bekend, maar Maleisië stelt andere prioriteiten en is op weg naar meer vrijheid en democratie.

Voetnoten