Nederland stemt sputterend in met Plan Van Rompuy

Onderwerp:
van Rompuy
Afbeelding ‘Speech given by President Van Rompuy …’ van European Council (CC BY-NC-ND 2.0)
Het plan waar de Europese Raadsvoorzitter Van Rompuy al bijna een jaar aan werkt is volgens Ruud Lubbers en Paul van Seters de meest overtuigende poging tot hervorming van het bestuur van de Europese Unie sinds het uitbreken van de financiële crisis in 2008. Het belang van dit plan kan volgens hen moeilijk worden overschat. Het demissionaire kabinet heeft op de valreep een kritische reactie geschreven die toch vooral als een sputterende instemming moet worden opgevat.

Het belang van het Plan Van Rompuy

Twintig jaar geleden werd bij het Verdrag van Maastricht besloten tot oprichting van de Economische en Monetaire Unie. Zoals bekend bleken enkele cruciale aspecten van het bestuur van de EMU, overigens tot spijt van het Nederlandse voorzitterschap van Maastricht, onbespreekbaar; die haalden het Verdrag dus niet. Deze lacune in de organisatie van het bestuur van de EMU werd vooruitgeschoven, ter regeling op een later tijdstip. In die zin was Maastricht een “onvoltooid verdrag”.

Dat bleef het ook toen de (Anglo-Amerikaanse) financiële innovaties in de periode daarna het bankwezen begonnen te ontwrichten. De financiële crisis van de afgelopen jaren heeft inmiddels iedereen ervan overtuigd dat deze situatie rampzalige gevolgen heeft gehad, en dat actie geboden is. Tegen die achtergrond is het logisch dat het idee is opgekomen om Maastricht te voltooien. Inderdaad, een “voltooiing” van de EMU, dat is wat ons betreft de inzet en ambitie van het plan van Van Rompuy.

Vier bouwstenen

In oktober 2011 kreeg Van Rompuy van de Europese Raad het verzoek een plan op te stellen voor de mogelijke versterking van de EMU. Van Rompuy werd tevens verzocht zijn plan te ontwikkelen in nauwe samenwerking met de presidenten van de Europese Commissie (Barroso), de Eurogroep (Juncker) en de Europese Centrale Bank (Draghi). De betrokkenheid van drie andere belangrijke Europese instituties toont het brede draagvlak.

Op 25 juni jl. publiceerde Van Rompuy de eerste versie van zijn plan getiteld “Naar een echte Europese en Monetaire Unie”. Dit rapport bestond uit vier “bouwstenen”, en schetste achtereenvolgens de contouren van een Bankenunie, een Budgettaire Unie, een Economische Unie en een Politieke Unie.

Het plan van Van Rompuy werd uitgebreid besproken door de Europese Raad op 28-29 juni jl. Als afronding van de discussie werd Van Rompuy door de Raad verzocht om alle vier de bouwstenen verder uit te werken, om een tussenrapport te presenteren op de bijeenkomst van de Raad op 18-19 oktober, en om een eindversie klaar te hebben voor de bijeenkomst van de Raad op 13-14 december.

Op 12 oktober jl. publiceerde Van Rompuy zijn tussenrapport, dat dus op 18 en 19 oktober in Brussel besproken zal worden door de Europese Raad. Dit tussenrapport borduurt voort op het plan van Van Rompuy van juni, heeft dezelfde structuur van de vier bouwstenen, en draagt dan ook dezelfde titel. Meer nog dan in juni blijkt nu dat het plan van Van Rompuy de meest ingrijpende hervormingsvoorstellen omvat die de Europese Raad ooit op zijn agenda heeft gehad.

Pact voor Groei en Banen

Naast het tussenrapport publiceerde Van Rompuy onlangs (8 oktober) ook een brief over het Pact voor Groei en Banen. Dit Pact, door de Europese Raad in juni aangenomen in samenhang met de bespreking van de eerste versie van het rapport van Van Rompuy, benadrukt de noodzaak van “duurzame groei”. In zijn brief maakt de voorzitter van de Europese Raad zich vooral zorgen over de uitvoering van allerlei afspraken die onderdeel uitmaken van dit Pact.

Kortom, het plan van Van Rompuy, inclusief het Pact voor Groei en Banen en inclusief de aandacht voor maatregelen ten behoeve van duurzame of groene groei, komt duidelijk op stoom. Op 18 en 19 oktober is de Europese Raad weer aan zet. Het wordt interessant om te zien hoe de Raad gaat reageren op de ideeën van zijn voorzitter. De Europese Unie is gebaat bij nieuwe impulsen voor een sterker en effectiever bestuur van de EMU, vooral als die gekoppeld worden aan initiatieven voor groene groei en banen.

Reactie kabinet

Het valt op dat het belang van het plan van Van Rompuy zo onmiskenbaar groot is, maar dat de Nederlandse publieke opinie er het afgelopen jaar nauwelijks aandacht voor heeft gehad. Sinds de publicatie van het tussenrapport op 12 oktober jl. is die situatie overigens drastisch veranderd, omdat het tussenrapport direct veel tongen heeft losgemaakt. Ook het demissionaire kabinet reageerde snel, want al op 15 oktober stuurde staatssecretaris Knapen een brief van zeven kantjes naar de Tweede Kamer met een stevige “appreciatie” van het werk van Van Rompuy.

De Europese Raad zal op 18 en 19 oktober in Brussel de voorstellen van zijn voorzitter uitvoerig bespreken, maar daar nog geen besluit over nemen. Dat laatste gaat pas gebeuren in december, als de Europese Raad zich buigt over het eindrapport dat van Van Rompuy moet maken mede op basis van de discussie in de Europese Raad en de reacties uit de lidstaten.

De discussie over het tussenrapport is dus vooral een “voortgangsgesprek”. Dat verklaart waarschijnlijk mede de uiterst kritische toon van de brief van Knapen. De Nederlandse regering lijkt met haar harde woorden over het tussenrapport (“overbodig”, “onvoldragen”, “niet helder”) in deze tussenfase vooral maximaal invloed uit te willen oefenen op het eindrapport.

Als je de brief van Knapen goed leest, vallen twee dingen op. In de eerste plaats dat de toon niet echt enthousiast klinkt, dat er heel veel kritiek is, maar dat er toch nergens een “onaanvaardbaar” staat. In de tweede plaats dat er op alle vier de hoofdlijnen van het tussenrapport—Bankenunie, Begrotingsunie, Economische Unie en Politieke Unie—feitelijk wordt ingestemd zowel met de uitgangspunten van Van Rompuy als met het vergezicht dat hij schetst.

Conclusie

In Nederland wordt veel geklaagd over het gebrek aan leiderschap in Europa. De Europese Unie verkeert in de ernstigste crisis uit haar bestaan, maar er staat niemand op om die crisis met durf en visie het hoofd te bieden. Wie serieus kijkt naar de ontwikkeling van het plan van Van Rompuy het afgelopen jaar, moet constateren dat dit verwijt in ieder geval Van Rompuy niet treft.

De historische ontwikkeling van de Europese Unie is feitelijk altijd stap voor stap gegaan. Zowel het plan van Van Rompuy als de brief van Knapen biedt legio aanknopingspunten voor zo’n stapsgewijze benadering. Maar het is nu, zeker gezien de situatie in Griekenland en in Spanje, wel zaak dat er ook echt iets gebeurt.

Politiek gesproken ligt precies hier de mogelijkheid van een deal tussen voorstanders van het plan van Van Rompuy en de sceptici. Zij die aarzelen over de bepleite strenge discipline geven hun verzet op in ruil voor een ambitieus Pact voor Groei en Banen, met daarbij een sleutelrol voor de Europese Investeringsbank (EIB) en een revival van het emissiehandelssysteem (ETS) opdat hogere CO2-prijzen investeringen en banen los zullen branden.

Te citeren als

Ruud Lubbers✝, Paul van Seters, “Nederland stemt sputterend in met Plan Van Rompuy”, Me Judice, 18 oktober 2012.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Afbeelding ‘Speech given by President Van Rompuy …’ van European Council (CC BY-NC-ND 2.0)

Ontvang updates via e-mail