Nieuwe regels verslaggeving banken leggen kiem voor nieuwe kredietcrisis

Onderwerp:
Nieuwe regels verslaggeving banken leggen kiem voor nieuwe kredietcrisis image

Afbeelding ‘Famous Artists and Their Accountants’ van Thomas Hawk (CC BY-NC 2.0).

17 jul 2009
In plaats van de verslaggevingsregels te laten vieren, moeten toezichthouders de beleidsruimte van banken juist beperken, anders is de volgende kredietcrisis al in de maak. De Tilburgse econoom Bouwens doet een oproep om voorstellen van de international accounting standards board stevig te verscherpen.

Nieuwe regels

Volgens de nieuwe verslaggevingregels (International Financial Reporting Standards) mogen financiële bezittingen en schulden –zoals beleggingen in hypotheken- op basis van aankoopprijs in plaats van marktwaarde worden gewaardeerd door banken. Met deze maatregel gaat veel informatie verloren die de markt nu juist nodig heeft om de gezonde van zieke banken te onderscheiden. Het is dan ook wenselijk dat accountants en regelgevers (zoals overheden en de AFM) heftig tegen dit voornemen van de international accounting standards board (IASB) protesteren.

Voorstel andere waardering leningen

De IASB heeft voorgesteld om banken en andere bedrijven toe te staan financiële bezittingen en schulden te waarderen tegen kostprijs of lagere waarde van de verwachte kasstromen. Tot voor kort schreef de regel van ‘fair value accounting’ voor dat –bijvoorbeeld een aangekocht pakket van leningen - op basis van marktwaarde werd gewaardeerd waardoor bij een lagere marktwaardering enorme afboekingen op deze bezittingen moesten worden doorgevoerd. Zo moest ING over 2008 meer dan een miljard afboeken op dochter ING direct, omdat dit bedrijfsonderdeel grote bezittingen heeft in getroebleerde hypotheekleningen. Zo’n afschrijving is onder de nieuwe regelgeving niet langer nodig, op voorwaarde dat aflossing en rentebetalingen nog te verwachten zijn. Behalve dat de afboekingen door de lagere marktwaardering ('impairments') de banken tot verliesrapportering noopten, was het effect dat de betrokken banken hun uitleencapaciteit in een dalende markt zagen krimpen. Immers, banken mogen geld uitlenen naarmate zij over een groter eigen vermogen beschikken. De verliezen op hypotheken raken het eigen vermogen rechtstreeks en daarmee de leencapaciteit van banken. Dus hebben banken en overheden een monsterverbond gesloten om de kredietverstrekking vlot te trekken. De aanpassing komt erop neer dat de lagere marktwaardering niet in de boeken verwerkt hoeft te worden. Hierdoor lijkt een bank rijker te zijn dan de markt signaleert. Met deze aanpassing van de regels legt men eerder de basis voor een volgende kredietcrisis dan dat het de positie van het banksysteem bevordert. Om tot deze conclusie te komen moeten we eerst meegaan in de redenering van de banken.

Illusies over eigen vermogen

Banken beweren dat het financieel systeem slecht corrigeert voor overwaardering in de markt van verstrekte leningen. Leningen worden onder die omstandigheden meer waard waardoor het erop lijkt dat we met een rijke bank van doen hebben met een sterke eigen vermogenspositie. Een hoog eigen vermogen geeft de bank dan weer de kans om nog meer leningen te sluiten. Maar dit kan nauwelijks als een bezwaar tegen de specifieke waardering op basis van de marktprijs gelden. Immers, onder de bijgestelde regels kan de individuele bank de overgewaardeerde leningen eenvoudig verkopen tegen de gestegen marktprijs om dan alsnog zijn leencapaciteit te vergroten, terwijl het banksysteem evengoed achterblijft met overgewaardeerde leningen. Zij het dat de ‘verkopende’ bank ervan profiteert. In feite is men dan zelfs beter af met de huidige marktwaardering (door middel van 'fair value accounting'), omdat de bank dan in elk geval niet de prikkel heeft opgeblazen leningen te verkopen.

Gedwongen verkoop leningen

Een gevaar waar de banklobby zich op richt is dat de banken gedwongen worden om door de markt ondergewaardeerde leningen te verkopen ten einde aan kapitaaleisen van centrale banken tegemoet te komen. Dit probleem kan worden omzeild door de regel van marktwaardering te vervangen door waardering tegen de historische kosten. Maar is dat wel een oplossing? Zo gauw als de bank meent dat de markt de leningen te hoog prijst, is er een enorme prikkel deze leningen met winst te verkopen. Opnieuw blijft het banksysteem dan met overgewaardeerde leningen achter.

Maar wat is dan wel een oplossing?

De oplossing moet worden gevonden in de ontkoppeling van het stelsel van balanswaardering en de kapitaaleisen die de toezichthouder stelt. Zo zouden er regels moeten komen die erin voorzien dat het eigen vermogen zoals gerapporteerd in het jaarverslag wordt gecorrigeerd voor ongerealiseerde verliezen en winsten. Deze ontkoppeling heeft tot gevolg dat banken niet in de verleiding komen om opgeblazen bezittingen te verkopen.

Een andere te nemen maatregel is de banken te verbieden leningen voor een kortere periode dan de resterende looptijd te verkopen. Nu mogen zij leningen ‘tijdelijk’ van de hand doen om daarmee hun positie op te poetsen. Omdat de kopende partij over de korte termijn dat zij de leningen bezitten een inschatting maakt van de verwachting dat in ‘zijn’ tijd de leningen afgeschreven moeten worden, gaat het proces van de overdracht functioneren als een Russische roulette. Daarbij valt de lening tegen de veel lagere marktprijs terug op de balans van de uitgevende bank wanneer de leningen verdacht worden. Dat is wat zich massaal afspeelde het afgelopen half jaar. De kredietcrisis wordt voor een belangrijk deel gevoed uit deze bron en zal nog voortduren tot al deze verdachte leningen bij de oorspronkelijke uitgever terug zijn gevallen op de balans. Naar de toekomst toe kunnen we dit probleem oplossen door banken te verplichten leningen alleen voor de volle looptijd te verkopen.

Conclusie

De banken hebben een overwinning behaald door de IASB op de knieën te dwingen. Om zekerheid terug te krijgen in het banksysteem zijn krachtige maatregelen nodig vanuit de toezichthoudende banken. Deze behelzen een andere manier van kapitaalberekening en tegelijkertijd verplichten de maatregelen de banken tot een definitieve in plaats van een tijdelijke verkoop van risicodragende leningen. In plaats van dat de IASB de banken de ruimte geeft, moeten de toezichthoudende banken de handelingsvrijheid van commerciële banken juist beperken.

Referenties:

Laux, C. en C. Leuz (2009), The Crisis of Fair Value Accounting: Making Sense of the Recent Debate Accounting, Organizations and Society, nog te verschijnen.

Te citeren als

Jan Bouwens, “Nieuwe regels verslaggeving banken leggen kiem voor nieuwe kredietcrisis”, Me Judice, 17 juli 2009.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding

Afbeelding ‘Famous Artists and Their Accountants’ van Thomas Hawk (CC BY-NC 2.0).

Ontvang updates via e-mail