Elke superster is vervangbaar, ook in het voetbal

De lob van Pelé

Edson Arantes do Nasimento had in Brazilië de bijnaam ‘O Rei do Futebal’, de Koning van het Voetbal. De meeste mensen kennen hem als Pelé. Hij is voor altijd verbonden aan die ene actie op het WK van 1970, in Mexico. Vanaf de middellijn schoot de Braziliaan de bal over de ver voor zijn doel staande keeper van Tsjecho-Slowakije heen, die, toen hij achterom keek, de bal precies op tijd zag dalen. Zoiets was nog nooit vertoond. De beelden van de actie zelf had ik als kind in 1970 helaas niet mogen zien, omdat de wedstrijd hier laat werd uitgezonden. Ik was dan ook verheugd toen de beelden onlangs op televisie werden aangekondigd. En ze waren mooi. De keeper stond nog niet eens zo ver voor zijn doel, en de curve was nog mooier dan ik dacht. Pelé had zelfs nog een verrassing voor mij in petto: de bal ging net naast.

Tegenwoordig zie je zo nu en dan een soortgelijke lob als die van Pelé, maar dan raak. Ron Vlaar heeft zo eens schitterend gescoord, in 2009 tijdens de bekerwedstrijd Harkemase Boys - Feyenoord. Is deze Nederlander dus beter dan ‘O Rei do Futebal’? Helaas niet. De lob van Pelé was juist zo mooi omdat hij als eerste op het idee kwam. Het is best mogelijk dat de Pelé van vroeger in het huidige voetbal niet goed had meegekund. De spelers van nu zijn fysiek en tactisch beter. Maar dat is allemaal niet belangrijk. Pelé gaf de mensen plezier omdat hij beter was dan zijn tijdgenoten.

Superster minder uniek dan het lijkt

Wat zou er gebeurd zijn als de honderd beste spelers ooit nimmer geboren waren? Dan hadden andere spelers hun plaats als superster ingenomen. Dan was iemand anders als eerste op het idee gekomen van een verre lob. Natuurlijk hadden we enkele oogstrelende acties moeten missen, zoals die sublieme solo van Maradona op het WK van 1986 in Mexico. Maar toch was het plezier van alle liefhebbers tezamen er niet veel minder om geweest. Want voetbal is vooral leuk vanwege de spanning, en de strijd met de tegenstander. Voetbal is geen ballet.

In vaktermen is het verhaal als volgt. De beste spelers geven de voetballiefhebbers veel plezier. Maar ze hebben ook een groot negatief extern effect: ze verminderen het plezier dat de liefhebbers ontlenen aan spelers die net iets minder kwaliteit hebben.

Wat betekent dit voor de discussie over spelerssalarissen? Is het miljoenensalaris van Lionel Messi gerechtvaardigd omdat hij zoveel mensen weet te vermaken, en men mede daarom zoveel voor beelden en clubartikelen van Barcelona wil betalen? Vanuit het individuele perspectief van Barcelona en Messi valt daar best wat voor te zeggen. Maar je kunt de zaak ook vanuit een breder perspectief bekijken. Zonder Messi was iemand anders de beste geweest, en deze speler was dan ongeveer even geliefd geweest als Messi nu. De uiteindelijke reden waarom liefhebbers zoveel geld aan voetbal besteden is dat de sport zo populair is. En dat is vooral te danken aan al die vrijwilligers, supporters en nogal karig betaalde spelers die het voetbal in het verleden groot hebben gemaakt. Zo bezien is het niet overdreven eerlijk dat gewone mensen tegenwoordig steeds meer voor het voetbal moeten betalen, via onder meer betaaltelevisie en dure toegangskaartjes. Meer aandacht voor maatregelen zoals een coderingsverbod voor voetbalbeelden lijkt zeker gerechtvaardigd (voor deze en andere aspecten van de economie van het voetbal, zie Van der Burg 2010).

Winst van een is verlies van de ander

Zonder Beckenbauer was Bayern München nooit een van de beste clubs van de wereld geworden. Daarom betaalde Bayern hem ook een vorstelijk salaris. Voor de fans van Bayern is ‘Der Kaiser’ dit salaris dubbel en dwars waard geweest. Bovendien heeft Beckenbauer het leven van veel Duitsers flink opgevrolijkt door Duitsland in 1974 aan de wereldtitel te helpen. Er was toen geen enkele Duitser die hem zijn salaris misgunde. Maar voor de wereld als geheel is zijn waarde veel beperkter geweest. Zo stond, na de WK-finale van 1974, tegenover de vreugde van Duitsland het verdriet van een ander land – en daar was ‘Der Kaiser’ ook verantwoordelijk voor. Had het leed dat Beckenbauer toen veroorzaakte niet op zijn salaris in mindering kunnen worden gebracht?

Referentie:

Burg, Tsjalle van der, 2010, Een kleine economie van het voetbal. Nieuwegein, Arko Sports Media.