Eredivisie 2022/23 – Het seizoen zit er weer op

Inleiding

Zoals ieder voetbalseizoen telt ook dit seizoen winnaars, die van de zomerstop kunnen genieten, terwijl de verliezers hun wonden likken. Feyenoord is de grote winnaar: de Rotterdamse club werd landskampioen en kwalificeerde zich dus voor de groepsfase van de UEFA Champions League (UCL). PSV won de Johan Cruijff Schaal en de KNVB-beker, terwijl de club zich, als tweede in de eindstand, ook plaatste voor de derde (voorlaatste) voorronde van de UCL. Ajax is de grootste verliezer; na een moeizaam seizoen restte slechts kwalificatie voor de play-offs van de UEFA Europa League. Ook SC Cambuur, FC Emmen en FC Groningen behoren tot de verliezers: de noordelijke clubs dalen af naar de Eerste Divisie. AZ en FC Twente mogen volgend jaar meedoen met de (voorronde) van de UEFA Conference League (UCoL).

Begroting, punten en kosten per punt

De eerste kolommen van tabel 1 geven het aantal behaalde punten in het eredivisieseizoen 2022/23 weer met een onderscheid tussen thuiswedstrijden en uitwedstrijden. Opvallend is dat Feyenoord, met zijn roemruchte Legioen, in De Kuip twee punten minder heeft behaald dat in de uitwedstrijden. In de thuiswedstrijden gaf de steun van het Legioen regelmatig de doorslag als Feyenoord nog een doelpunt nodig had aan het eind van de wedstrijd. Des te opvallender is dat er in uitwedstrijden meer doelpunten werden behaald. Koploper wat betreft thuisvoordeel is FC Twente dat maar liefst 22 punten meer thuis behaalde dan in uitwedstrijden. Bij PSV bedroeg het thuisvoordeel maar liefst 13 punten.

FC Groningen degradeerde met een schamel puntenaantal (18) terwijl de club 25 miljoen euro te besteden had. Ieder punt kostte de Noorderlingen dus 1,39 miljoen euro.

Een hogere begroting leidt in het algemeen tot betere sportieve prestaties. Dat geldt ook voor de Eredivisie (Van Ours en Van Tuijl, 2010). Dit lijkt op het intrappen van een open deur. In de vijfde kolom treft men de begrotingen van de achttien eredivisieclubs in het seizoen 2022/23 aan. De verschillen zijn niet gering: Ajax was koploper met een budget van 160 miljoen euro, terwijl Excelsior de rijen sloot met een budget van 7,5 miljoen euro. Tussen beide zat dus een factor 21,33.

Tabel 1. Begroting, punten en kosten per punt, Eredivisie, 2022/23.

Bron: onetime.nl., eigen berekeningen.

Met dit lage budget wist Excelsior zich, als derde club van Rotterdam, met enige moeite te handhaven in de Eredivisie. Per behaald punt besteedde de club uit Kralingen circa 230.000 euro. Voor RKC Waalwijk, dat zich gemakkelijk handhaafde, kostte een punt zelfs niet meer dan ongeveer 200.000 euro. Deze beide clubs opereerden dus kostenefficiënt, net als subtopper Sparta Rotterdam (220.000 euro per punt), middenmoter Go Ahead Eagles (250.000 euro per punt) en ‘handhaver’ FC Volendam (260.000 euro per punt). FC Groningen degradeerde met een schamel puntenaantal (18) terwijl de club 25 miljoen euro te besteden had. Ieder punt kostte de Noorderlingen dus 1,39 miljoen euro. Onderstaande figuur 1 laat dit nog eens zien:

Figuur 1. Punten en kosten per punt, Eredivisie, 2022/23.

Bron: onetime.nl., eigen berekeningen.

Figuur 1 maakt ook duidelijk dat een FC Groningen meer per behaald punt uitgaf dan landskampioen Feyenoord (bijna 1 miljoen euro) en bekerwinnaar PSV (1,13 miljoen euro). Alleen Ajax (2,32 miljoen euro per punt) kende een hogere verhouding tussen budget en punten dan de Groningers. Hierbij past wel een kanttekening: zonder puntverlies zou deze verhouding voor Ajax 1,57 miljoen euro per punt zijn. FC Groningen komt voor een ‘normale’ ratio van 500.000 euro per punt (zie Figuur 1) maar liefst 32 punten tekort.

Trainers van de top-drie: triomf, treurnis en miskende clubtrouw

Van Ours en Van Tuijl (2016) en Besters, Van Ours en Van Tuijl (2018) meten de prestaties van een trainer-coach op basis van de cumulatieve verrassing. Deze kan men als volgt berekenen. Vóór een wedstrijd kan men uit de ‘odds’ bij de bookmakers het verwachte resultaat afleiden (Stadtmann, 2006). Neem de sleutelwedstrijd tussen Ajax en Feyenoord op 19 maart 2023. De gemiddelde noteringen waren volgens 4,14 euro – bij een inzet van één euro – voor een overwinning van Feyenoord, tegenover 3,77 euro voor een gelijkspel en 1,80 euro voor winst van Ajax. Men kan de gemiddelde marge voor de bookmaker als volgt berekenen: (1/1,80) + (1/3,77) + (1/4,14) = 1,062. Anders geformuleerd, het gemiddelde verwachte rendement voor de bookmakers was gelijk aan 6,2 procent. De kans op een overwinning voor Feyenoord volgt uit correctie van de notering voor deze marge: (1/4,14)/1,062 = 0,227 of 22,7 procent. Op dezelfde wijze kan men afleiden dat kans op een gelijkspel 25 procent was en de kans op een winst voor Ajax zelfs 52,3 procent. Het verwachte aantal punten voor Feyenoord was dus gelijk aan 0,93, tegenover 1,82 voor Ajax. De Kuipbewoners namen door de 3-2 winst drie punten mee terug naar Rotterdam, terwijl Ajax puntloos bleef. Het ‘surprise’ aantal punten voor Feyenoord was 2,07, tegenover -1,82 voor Ajax. De cumulatieve verrassing is simpelweg de optelsom van deze verrassingen voor alle competitiewedstrijden.

Nederland kent een zogenoemde klassieke Top-drie, in alfabetische volgorde: Ajax (28 landstitels in 68 seizoen profvoetbal), Feyenoord (11 landstitels) en PSV (21 landstitels). Sinds 1964 ging de landstitel maar drie keer naar een andere club, namelijk AZ (1981 en 2009) en FC Twente (2010).

Feyenoord verkocht in de zomer van 2022 een aanzienlijk deel van de selectie, inclusief een aantal sterkhouders, maar kocht ook flink in op de transfermarkt. Zelfs na het succesvolle seizoen 2021/22 – Feyenoord bereikte de finale van de UCoL – waren de verwachtingen daarom niet bijster hoog gespannen. Trainer-coach Arne Slot stond immers voor een grote transitie. Zoals Figuur 2 duidelijk maakt, overtrof Feyenoord alle verwachtingen; de club kroonde zich al twee speeldagen voor het einde tot landskampioen. Voor Feyenoord in het algemeen en voor trainer-coach Slot in het bijzonder was het seizoen 2022/23 een triomftocht, vooral na de lange winterstop (door het WK in Qatar).

Figuur 2. Cumulatieve verrassing, Ajax, Feyenoord en PSV Eredivisie, 2022/23.

Bron: betexplorer.com, eigen berekeningen

Ook Ajax verkocht een aantal sterkhouders, en ook Ajax kocht daarop ook weer flink in op de transfermarkt. Bij Ajax kwam een nieuwe man als trainer-coach aan het roer: Alfred Schreuder, als opvolger van de naar Manchester United vertrokken Erik ten Hag. Veel zorgen maakte men zich in Amsterdam niet. Schreuder was immers volgens velen, als assistent van Ten Hag, de architect geweest van de grote successen in het seizoen 2018/19 (de ‘Double’ plus halve- finalist in de UCL). Bovendien was hij in 2022 in België kampioen geworden met FC Brugge. Figuur 2 laat zien dat deze verwachting aanvankelijk werd bewaarheid. Daarna vielen de resultaten flink tegen. Ajax ontsloeg Schreuder na het teleurstellende 1-1 gelijkspel in de thuiswedstrijd tegen FC Volendam op 26 januari 2023 (in de achttiende speelronde). Clubicoon John Heitinga werd gepromoveerd van Jong Ajax naar Ajax-I. Figuur 2 laat zien dat hij conform de ondertussen wel wat lagere verwachtingen presteerde. Dit kon niet voorkomen dat het seizoen eindigde in treurnis. Ajax kiest daarom toch maar voor een nieuwe trainer-coach.

Samenvattend was eredivisieseizoen 2022/23 van Ajax er een vol treurnis. Voor Feyenoord was het een triomfantelijk seizoen. 

Net als bij Ajax trad ook bij PSV een nieuwe hooftrainer aan. Clubicoon Ruud van Nistelrooij nam het stokje over van Roger Schmidt, die vertrok naar het Portugese Benfica. PSV promoveerde hem van Jong PSV naar PSV-I, hoewel Van Nistelrooij zelf twijfelde of hij hier al klaar voor was. Twee ongelukkige play-off wedstrijden tegen het Schotse Rangers FC hielden PSV uit de groepsfase van de UCL. De financiën van de club kwamen daardoor stevig onder druk te staan. In de winterstop moest PSV daarom de steraanvallers Gakpo en Madueke verkopen aan respectievelijk Liverpool FC en Chelsea FC. Merkwaardigerwijs presteerde PSV voor de winterstop beneden verwachting, maar daarna boven verwachting (zie Figuur 2). Per saldo beantwoordde PSV aan de verwachtingen. Toch voelde Van Nistelrooij een dusdanig gebrek aan vertrouwen, dat hij vijf dagen voor de laatste competitieronde de pijp aan Maarten gaf.

Samenvattend was eredivisieseizoen 2022/23 van Ajax er een vol treurnis. Twee trainer-coaches moesten daarom het veld ruimen. Wie hun opvolger is, is nog onbekend. Bij PSV werd de trouw van een clubicoon miskend. Daarom staat volgend seizoen een nieuwe coach – Peter Bosz – aan het roer in Eindhoven. Voor Feyenoord was het een triomfantelijk seizoen. De club heeft er niet voor niets alles aan gedaan om trainer-coach Slot te behouden. De verwachtingen voor het nieuwe seizoen zijn in Rotterdam hoog gespannen. Terecht denken wij.   

Referenties

Besters, L., J.C. van Ours en M.A. van Tuijl (2018), ‘Trainer de laan uit: zinvolle maatregel?’, Me Judice, 11 januari 2018.

Stadtmann, G. (2006), ‘Frequent news and pure signals: The case of a publicly traded football club’, Scottish Journal of Political Economy, 53 (4), 485-504

Van Ours, J.C. en M.A. van Tuijl, 2010, ‘Geld is belangrijk, maar niet alles bepalend: hoop voor Feyenoord’, Me Judice. 7 mei 2010.

Van Ours, J.C. en M.A. van Tuijl (2016), ‘In-season head-coach dismissals and the performance of professional football teams,’ Economic Inquiry, 54(1), 591-604.