Financiële waardering in tijden van crisis

Opvattingen als deze kunnen sinds enige tijd ook worden beluisterd in kringen van bankiers. Uiteraard gaat het dan over bankbalansen. Onder andere Boonstra heeft zich in deze zin uitgelaten (Het Financieele Dagblad van 19 mei 2008). Ook het belangrijke samenwerkingsverband van banken in Washington, het Institute of International Finance (IIF), heeft dit thema ruime aandacht gegeven. Kritiek uit die hoek op de nieuwe voorschriften, dat volgens het IFRS-regime in beginsel dagwaarden moeten worden vermeld op de balans van banken, heeft een vergelijkbare achtergrond als van Praags betoog. Deze achtergrond is in beide gevallen: er moet rust zijn aan het pensioenfonds- en bankenfront.

Dit opmerkelijke standpunt kan met deze invulling nooit acceptabel zijn. Het meest recente voorbeeld is te lezen in Financial Times van 29 juli door Lepetit, Boris en Marteau. Deze auteurs stellen voor in tijden van crises de marktprijs te ontdoen van een crisiscomponent en aldus een van de marktwaarde afwijkende ‘fair value’ te definiëren. Het is mijns inziens regelrechte balans- en winstmanipulatie en nog wel op opportunistische gronden. Het tendeert gemakkelijk naar de opvatting dat financiële markten in tijden van crises niet serieus genomen moeten worden in de verwerking van nieuwe informatie. Dagprijzen die ons inziens stringent moeten worden aangehouden, drukken niets anders uit dan de verhouding tussen vraag en aanbod op een bepaalde dag. Dat is ook het geval als de handel in belangrijke mate stil valt, zoals tijdens een crisis vaak het geval is. Dat dit spectaculaire verschuivingen in de prijzen van vermogenstitels kan opleveren is duidelijk, maar dit gegeven mag niet leiden tot twijfels over de ernst van de boodschap die beleggers hierin tot uitdrukking brengen, zelfs als dit pro-cyclisch zou uitwerken. In het bedrijfsleven is het ook heel gewoon om op basis van dagprijzen allerlei transacties af te sluiten. Deze leiden meestal tot welvaart en soms tot faillissement. Zo werkt het systeem, ook voor financiële instellingen. Een balans geeft anderzijds ook niet meer dan het inzicht per een bepaalde balansdatum. Ik zou eraan willen toevoegen: ook niet minder. De beleidsmakers en bestuurders moeten rekening houdend met de informatie van de nieuwe dagprijzen beleid uitstippelen en dit laten uitvoeren. Dat is niet eenvoudig, maar hun taak.

Als het klimaat op de financiële markten dan zo guur is als het was in het afgelopen jaar, betekent dat eenvoudig dat sommige doelen van pensioenfondsen even niet kunnen worden gerealiseerd. Het is zeker geen reden om pensioenfondsen te bekritiseren. Deze zijn naarstig op zoek naar geëigende oplossingen, zoals het ABP, maar ook vele andere fondsen. Het ABP wordt overigens met bewondering door Van Praag aangehaald.

De les is dat de unieke financiële problemen die we anno 2008 moeten onderkennen gelukkig aan de oppervlakte komen dank zij de veelal op dagprijzen gebaseerde financiële verslaggeving van banken en pensioenfondsen, Daardoor wordt het zicht verscherpt op wat verkeerd is gegaan. Dat is een groot goed dat hoop geeft voor het leerproces dat beter niet wordt versluierd met gemiddelden. Zeker: er moet rust zijn, maar niet door middel van versluiering van informatie. De rust moet worden gecreëerd aan de activazijde van de balans van banken. Daaraan heeft het bij vele banken, zoals deze zelf toegeven, ontbroken. De pensioenfondsen valt weinig te verwijten. Voor deze instellingen rest niets anders dan zich aan te passen aan de financiële chaos die is veroorzaakt door anderen. Dat daarbij mogelijk tijdelijk pensioenen niet kunnen worden geïndexeerd, is inherent aan het systeem. De belangrijkste belegging van pensioenfondsen is op goede gronden in het algemeen de categorie aandelen en daarbij past nu eenmaal geen garantie op waarde- en welvaartsvastheid van jaar tot jaar. Juist daar moet worden gerekend met gemiddelden, niet in de financiële rapportage.