Moet Cyprus de euro verlaten?

Buitenbeentje

Hoe erg het is als een klein land als Cyprus uit de euro stapt. Wat zullen wij er in Nederland van merken? Om te beginnen: het is duidelijk dat Cyprus een heel apart geval is. Indien we Griekenland als een buitenbeentje in Europa beschouwen, dan verdient Cyprus die status in versterkte mate. Niet alleen geografisch gezien, maar vanwege een buitenproportionele bankensector die sterk afhankelijk is van zwart geld uit Rusland. Dat is ook de reden waarom de solidariteit vanuit Europa (en met name van Duitsland) met Cyprus voor het eerst duidelijk aan zijn grenzen komt. En daarmee gelijk een groot probleem voor Cyprus creëert.

Geen goed lid muntunie

Dat roept de vraag op of het niet beter is dat Cyprus de eurozone verlaat. Als wij deze vraag bezien vanuit de economische theorie (van de optimale muntunie), dan zijn er inderdaad verschillende redenen om Cyprus los te koppelen van de eurozone. De Cypriotische economie heeft een heel eenzijdige productiestructuur door het grote aandeel van de bankensector. Verder is het maar zwak geïntegreerd in het geheel van de eurozone, veeleer is het economisch afhankelijk van Rusland. Daarmee voldoet het niet aan de drie economische criteria die de theorie van de optimale muntunie stelt: een hoge mate van arbeidsmobiliteit; een vergelijkbare productiestructuur en intensieve handel met de eurozone.

Hetzelfde geldt voor de politieke criteria die deze theorie stelt. De onderlinge budgettaire transfers van Cyprus met de eurozone zijn laag; er zijn belangrijke cultuurverschillen met de rest van de eurozone en de mate van solidariteit van de andere eurolanden met Cyprus is buitengewoon kwetsbaar. De meeste landen hadden eigenlijk nooit Cyprus willen toelaten tot de Europese Unie. Het was omdat Griekenland anders de uitbreiding met andere kandidaat-landen had geblokkeerd dat zij min of meer in 2004 daartoe gedwongen werden. De conclusie die men op basis van de theorie van de optimale muntunie moet trekken is dat Cyprus slecht beantwoordt aan de criteria voor een duurzame positie in de eurozone.

Besmettingsgevaar?

Maar zal het uittreden van Cyprus uit de eurozone niet tot besmetting leiden? Dat is inderdaad mogelijk. Aan de ene kant kun je beargumenteren dat Cyprus een heel kleine economie is. Het besmettingsgevaar is om die reden beperkt. Maar aan de andere kant: andere Europese landen hebben toch voor aanzienlijke bedragen geld uitgeleend aan Cyprus. Nederland heeft voor 2,5 miljard euro uitstaan in Cyprus, maar Griekenland een veelvoud daarvan. Met een uittreding van Cyprus zal daar zeker op afgeschreven moeten worden. Dat heeft vooral voor Griekenland gevolgen. En als Griekenland verder in problemen komt, kan dat weer besmettingsgevaar opleveren voor andere Zuid-Europese landen. Want landen als Italië en Spanje zijn nog niet voldoende gestabiliseerd om een grote schok in het vertrouwen in de euro op te vangen.

Toch blijft het koffiedik kijken hoe groot dit besmettingsgevaar werkelijk is. Vanwege de marginale positie van Cyprus zou men kunnen stellen dat Cyprus geen ‘systeemland’ is in de eurozone. Ook de aandelenmarkten reageerden afgelopen week nauwelijks op de Cypriotische soap. Dat zou er op kunnen duiden dat het besmettingsgevaar misschien toch al niet meer zo groot is. De afschrijving op de schulden van Cyprus is te overzien en eventueel kan Griekenland extra ondersteund worden om de verliezen goed te verwerken.

Iedereen verliest, maar Cyprus het meest

Want hoe men het ook wendt of keert, verliezen zullen er toch moeten worden genomen op de leningen aan Cyprus. Want ook als het binnen de eurozone blijft, is het onaannemelijk dat alle schulden op den duur zullen worden afgelost. Met het korten op de spaarsaldi is de kans zeer groot dat er een grote kapitaalvlucht naar het buitenland ontstaat en de Cypriotische economie grote klappen oploopt. Op de lange termijn zal de bankensector daardoor ineenschrompelen en Cyprus meer afhankelijk worden van haar toerisme. Dan kan uittreding uit de eurozone en de vrije wisselkoers die daardoor mogelijk wordt helpen om de concurrentiekracht van Cyprus te versterken, zoals dat ook in IJsland na 2008 en het ineenschrompelen van haar bankensector is gebeurd.

Voor de eurozone zou uittreding van Cyprus als voordeel hebben dat dit de rest van de eurozone disciplineert door het stellen van een voorbeeld. Dat versterkt de kans op structurele hervormingen in landen als Griekenland, Italië en Spanje en dient op langere termijn de convergentie binnen de eurozone en daarmee de duurzaamheid ervan.

Plan B van de ECB

De grote vraag is of ook de ECB deze omslag reeds gemaakt heeft en de nodige voorbereidingen heeft getroffen om de uittreding van Cyprus uit de eurozone te vergemakkelijken. Want uit onderzoek blijkt dat een goede voorbereiding een cruciale factor is voor het beperken van de schade van een uittreding uit een muntunie. De positie van de ECB is altijd geweest dat de huidige eurozone gehandhaafd moet blijven, koste wat kost. Maar toch, het dreigen met het intrekken van liquiditeitssteun aan Cyprus doet vermoeden dat er misschien toch een plan B klaar ligt.

Referentie

Capital Economics (2012) Leaving the Euro: A practicalguide, London.