Pensioengeld geen firewall tegen buitenlandse overnames

Verantwoordelijke pensioenfondsen

Pensioenfondsen zouden meer ‘verantwoordelijkheid’ moeten nemen om Nederlandse beursfondsen te beschermen tegen vijandige buitenlandse overnames, stelden experts onlangs tijdens een Tweede Kamerhoorzitting. Dat is een nogal kortzichtige stellingname. Captains of industry die de politiek aansporen om pensioenfondsen meer te laten beleggen in Nederlandse beursfondsen, preken voor eigen parochie. En ze negeren bovendien een aantal belangrijke feiten, zoals de noodzaak van spreiding in assets en regio’s om risico’s te kunnen beheersen.  

Captains of industry die de politiek aansporen om pensioenfondsen meer te laten beleggen in Nederlandse beursfondsen, preken voor eigen parochie.

De nogal emotionele oproep gaat bovendien voorbij aan het feit dat van de totale Nederlandse pensioenpot van € 1.300 miljard al zo’n 15% - ofwel circa € 200 miljard - in de Nederlandse economie is belegd. Dit is aanzienlijk meer dan het gewicht van Nederland in de wereldeconomie. Die € 200 miljard euro zitten onder andere in Nederlandse beursfondsen en ondernemingen, in infrastructuur, hypotheken, onderwijs of vastgoed. Die beleggingen zijn vooral bedoeld om een zo hoog mogelijk rendement te genereren gegeven het risicobudget; niet om agressieve partijen buiten de deur te houden. Pensioenfondsen zijn immers eerder beleggers dan investeerders. Hun opdracht is het lange termijn-rendement voor de pensioendeelnemer, in plaats van een korte termijn winstmaximalisatie. Politici en (ex-)CEO’s zullen dus moeten accepteren dat we in een open economie zitten en het plaatsen van hekjes om de BV Nederland met pensioengeld plaatst ons een aantal stappen terug in de tijd.

Quick Dollar

AkzoNobel zocht onlangs met succes in de rechtszaal bescherming tegen een buitenlandse overname; bij Unilever riepen aandeelhouders (waaronder de metaalfondsen PME en PMT) het bedrijf via een publieke oproep op om vast te houden aan duurzaamheid als belangrijkste pijler in de bedrijfsvoering, en niet te zwichten voor ‘the quick dollar’.

De roep om aanvullende beschermingsmogelijkheden werd vervolgens door sommige experts aangegrepen voor een aanval op de Nederlandse pensioenfondsen. Die zouden gedwongen moeten worden meer te beleggen in de lokale markt, bij voorkeur via uitbreiding van de posities in Nederlandse beursfondsen of via een nationaal beleggingsfonds (sovereign wealth fund) naar Noors en Arabisch voorbeeld. In dat sovereign wealth fund zouden de overheid en de Nederlandse pensioenfondsen beiden moeten participeren. Maar dit type fonds wordt traditioneel beheerd door de overheid, die daarmee de regie voert in het beleggingsbeleid. En daar loopt de optie al vast: pensioengeld is van de deelnemer, niet van de staat.

Hoogleraar Jaap Winter (VU Amsterdam) vindt daarnaast dat de overheid alleen al vanwege de fiscale voordelen in het pensioenstelsel het recht heeft zich te bemoeien met het beleggingsbeleid. Maar ook die claim kan niet standhouden. Pensioenfondsen zijn privaatrechtelijke instellingen van sociale partners, ten behoeve van de deelnemers in pensioenregelingen. De enigen die wensen en rechten kunnen leggen op het beleggingsbeleid voor hun premies en toekomstige uitkering, zijn zij.

Fiduciaire plicht

Pensioenfondsen hebben primair een maatschappelijk doel en een fiduciaire plicht. Binnen de relatief beperkte risicoruimte is een hoog en stabiel rendement het belangrijkste doel. Uitbreiding van de beleggingen in Nederlandse beursfondsen gaat ten koste van de spreiding in de portefeuille.

Een prudent risicomanagement, en biedt geen ruimte voor de inzet van pensioengeld als Eerste Hulp bij Overnamedreiging.

Pensioenfondsen houden in hun beleggingsbeleid vrijwel allemaal strikte criteria aan bij de selectie van ondernemingen of fondsen. Zo wordt elke beleggingsoptie op ESG-doelen (Environmental, Social, Governance) getoetst, worden concrete en meetbare CO2-reducties afgesproken, worden steeds meer ‘impact investments’ geselecteerd die tot doel hebben klimaat en leefomgeving substantieel te verbeteren. Sinds een aantal jaren stellen pensioenfondsen zich als aandeelhouders ook steeds actiever op, om deze doelen te promoten. Daardoor draagt pensioengeld daadwerkelijk bij aan een betere wereld en een zekerder toekomst, ook als het gaat om stabiele performance en financiële robuustheid van ondernemingen.

Dat is dus een totaal andere verantwoordelijkheid als aandeelhouder dan het simpelweg tegenhouden van overnames. De invloed die een pensioenfonds heeft als aandeelhouder gaat er primair om of, met inachtneming van de ESG-doelen, de financiële gezondheid van een belegging risico-gewogen, optimaal en stabiel is. Immers: alle onderzoeken onder deelnemers wijzen uit dat deelnemers rendement en daarmee een hogere en stabiele pensioenuitkering nog steeds het belangrijkst vinden. Dat vereist een prudent risicomanagement, en biedt geen ruimte voor de inzet van pensioengeld als Eerste Hulp bij Overnamedreiging.