Pleidooi voor leeftijdsafhankelijke zorgpremie

Vergrijzing en verzekeren

Als de levensverwachting over de hele linie stijgt door nieuwe medische mogelijkheden, komt er vanzelf proportioneel meer binnen bij de zorgverzekeraars. Daar zijn dan geen ingewikkelde maatschappelijke discussies en politieke besluiten voor nodig. In een niet-leeftijdsafhankelijk premie systeem groeien wel de mogelijkheden, niet de middelen. Dat is niet het enige demografische voordeel van een leeftijdsafhankelijke zorgpremie. Als de opbouw van de bevolking verandert, veranderen de zorguitgaven mee. Meer ouderen ten opzichte van jongeren, dus niet alleen absoluut maar ook relatief meer zorgkosten. Een leeftijdsafhankelijke premie leidt dan automatisch tot meer inkomsten voor de zorgverzekeraars. Meer ouderen, hogere premie-inkomsten. Dat zou het systeem bestand maken tegen demografische veranderingen. Dat geldt des te sterker naarmate nieuwe behandelingen tot leeftijdverlenging leiden.

Herverdelen

Hoe zit het met de herverdelingsaspecten? Gewoonlijk stijgt het inkomen mee met de leeftijd. Mensen maken carrièrestappen en die vertalen zich in inkomensstijging. Belangrijker vanuit nivelleringsoogpunt is dat mensen met een hoger inkomen langer leven dan mensen met een laag inkomens. Veel zelfs: gemiddeld zit er meer dan zeven jaar tussen hoog- en laag opgeleiden, en inkomen en opleiding hangen sterk samen. Bij een leeftijdafhankelijke premie zullen hogere inkomens dus over hun leven proportioneel meer bijdragen dan lagere inkomens. Dat is een nivellerend effect waar zelfs VVD ers mee kunnen leven, ja wat ze misschien vanzelfsprekend en zelfs fair kunnen vinden. Wat is er immers mooier dan een langer leven, daar doen we het toch (ook) voor in de zorg?

Overgangsproblemen

Bij een leeftijdafhankelijke premie weten mensen waar ze aan toe zijn. Ze kunnen zich er op voorbereiden. Dat geldt niet voor huidige ouderen. Maar zoals we weten vormen die de rijkste generatie in Nederland. Ze hebben geprofiteerd van vermogensstijgingen. Maar ze hebben ook geboft dat ze hun hele leven een te lage AOW premie hebben betaald omdat die niet is aangepast aan de stijging van de levensverwachting. Verder hebben ze een veel te lage pensioenpremie betaald. Dat was niet alleen omdat de pensioenpremie niet aan de stijgende levensverwachting werd aangepast, maar ook omdat pensioenfondsen de premie te laag hebben vastgesteld in de hoop op hoge rendementen. Velen van hen hebben nog een eindloonregeling, en hebben met andere gunstige voorwaarden het arbeidsproces verlaten. Dat is allemaal niet hun schuld. Ze hebben geboft. Maar het maakt het wel gemakkelijker om de leeftijdafhankelijke ziektekostenpremie juist nu in te voeren. Dat kan gefaseerd, bijvoorbeeld door de huidige 75 plussers, mensen die nog op zaterdag hebben moeten werken, en die niet de riante VUT en overige regelingen hebben gekend die babyboomers wel hadden. Mensen ook die vaker een- dan tweeverdiener waren dan de babyboomers en ook om die reden er financieel minder florissant voor staan.

Idee Theeuwes

De leeftijdsafhankelijke zorgpremie is een idee van de op 6 november overleden Jules Theeuwes, de liefste econoom van Nederland. Een topwetenschapper en maatschappelijk betrokken. Jules wilde er uiteindelijk niet over schrijven, omdat hij het een te hardvochtige oplossing vond voor ouderen met een laag inkomen, maar wenste mij er succes mee. Zeker, er zullen ouderen zijn die hierdoor in een lastig parket komen. Die zich er ook niet op hebben kunnen voorbereiden. De ouderen met alleen AOW bijvoorbeeld. Maar binnen elk systeem zijn er uitzonderingen te maken op de regel- op dat gebied heeft Nederland een track record. De leeftijdsafhankelijke zorgpremie is hoe dan ook een plaats in de discussie waard. En zullen we dan ook maar meteen de leeftijd voor korting op openbaar vervoer, bioscoop en museum verhogen naar 75?

* Deze bijdrage verscheen eerder in het Financieele Dagblad van 13 november 2012.