Verminder psychiatrische aandoeningen door gezondere levensstijl

Stijgende uitgaven geestelijke gezondheidszorg

Deze week geeft de Kamer haar eerste reactie op “Alles is gezondheid”, het ‘Nationaal Programma Preventie’ van zowel minister Schippers als staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Met dit omvangrijk meerjarig project, waar zes ministeries, vrijwel alle gemeenten, het bedrijfsleven en een groot aantal maatschappelijke organisaties meerjarig in samenwerken, zet het kabinet Rutte II een stap in de goede richting wat betreft preventieve gezondheidzorg. Wij hopen dat het Kabinet doorzet en ook van een preventieve geestelijke gezondheidszorg haar speerpunt maakt. De uitgaven aan de geestelijke gezondheidszorg stijgen in ons land namelijk (veel) sneller dan in elke andere zorgsector, namelijk bijna 6,5 procent (!) per jaar.

Met de bestseller ‘Wij zijn ons brein’ van Dick Swaab is de aandacht gericht op het feit dat veel psychiatrische stoornissen te herleiden zijn tot objectiveerbare pathologie in het brein. Daar zal geen serieuze dokter of wetenschapper moeite mee hebben. Maar tegelijkertijd zijn de psychiatrische hulpverleners op de werkvloer, de clinici, zich meer en meer bewust van de minstens even grote rol van -in principe vermijdbare- omstandigheden bij het ontstaan van psychopathologie. Door de ingrijpende veranderingen die de laatste decennia hebben plaatsgevonden in onze leefwijze ziet de hedendaagse psychiatrie er heel anders uit. Denk bijvoorbeeld aan de snel in omvang toenemende internetstoornissen: porno, gokken, gamen en sociale media in ongelimiteerde hoeveelheden. Ziekte is per definitie een combinatie van aanleg en omstandigheden.

Beinvloed omstandigheden

Als je de resultaten van medische behandelingen wilt verbeteren liggen de kansen vooral bij het beïnvloeden van de omstandigheden, en veel minder bij het ontrafelen van de aanleg. Er zijn kapitalen besteed aan het zoeken naar bijvoorbeeld het risicogen voor schizofrenie, maar er is tot op heden teleurstellend weinig gevonden. Maar als je het gebruik van cannabis koppelt aan een aanlegfactor kun je ineens een veel substantiëler deel van deze ernstige ziekte verklaren.

Onze ziekmakende leefwijze is te herleiden tot drie hoofdfactoren: we bewegen te weinig, we eten ongezond en we hebben teveel stress. Het aantal mensen dat lijdt door een ongelukkige mix van aanleg en ongunstige omstandigheden lijkt steeds meer toe te nemen. Zo zien we een gestage toename van het aantal mensen met burn-out: mede onder invloed van de economische crisis is bij veel werkenden de stress toegenomen. Tegelijkertijd zijn ze minder gaan bewegen en ongezonder gaan eten, doordat ze teveel tijd besteden aan werken. Het ziekteverzuim daalde, terwijl het aantal uitvallers met een psychische stoornis toenam.

Bij leefstijl gerelateerde aandoeningen wordt eerst en vooral gedacht aan overgewicht, hoge bloeddruk, suikerziekte en hart- en vaatziekten. En hoewel de behandeling van kanker steeds succesvoller is, neemt het aantal mensen dat op jonge leeftijd kanker krijgt toe. Er komen steeds meer aanwijzingen dat ook deze ontwikkeling deels te maken heeft met teveel stress, en dus een ongezonde leefwijze.

Geestelijke en lichamelijke gezondheid één

Psychiatrische stoornissen worden nog altijd beschouwd als anders dan somatische aandoeningen: overgewicht, hoge bloeddruk, suikerziekte, astma etc.. Er is geen enkel redelijk argument om deze tweedeling te handhaven, want onnoemelijk veel studies hebben al laten zien dat bij het ontstaan van psychopathologie dezelfde stress en bewegingsarmoede belangrijke oorzakelijke factoren zijn. Onderzoeken naar de invloed van voeding zijn grotendeels nog in ontwikkeling, maar de voorzichtige conclusie luidt dat mate en kwaliteit van voeding van invloed is op onze geestelijke gezondheid.