Niet het onderwijs, maar innovatie moet mensen naar de bouwsector lokken

Personeelstekort

De Nederlandse bouwsector draait weer als een tierelier. Dat betekent dat de werkgelegenheid in deze sector, goed voor zo’n vier procent van het bbp, weer aantrekt. Inmiddels wordt dan ook alweer steen en been geklaagd door werkgevers over het tekort aan geschikt personeel. Zo vertelt een ondernemer op 30 mei in Nieuwsuur dat hij om die reden maar geen offertes meer uitstuurt, omdat het werk hem nu al over de schoenen loopt. In De Volkskrant zegt Rob Witjes van uitkeringsinstantie UWV dat er een ‘schreeuwend tekort’ is aan vakmensen. Er wordt al gauw gewezen naar het onderwijs: meer mensen zouden naar opleidingen voor technische beroepen of functies in de bouw moeten worden gestuurd.

Het is jammer dat een complex probleem zo simpel wordt aangevlogen. De bouwsector is een bijzonder volatiele bedrijfstak. In de jaren na de crisis zijn honderdduizenden banen in de bouwsector gesneuveld. Het CBS schreef er in 2016 een uitgebreide studie over. Daaruit blijkt dat er in 2008 in totaal 475.000 personen werk hadden in de bouw, maar tot 2014 zijn er 198.000 personen vertrokken, terwijl er tussen 2008 en 2014 119.000 nieuwe mensen aan de slag zijn gegaan.

Probleemsector

Een deel (18 procent) van de bouwvakkers die vertrokken ging met pensioen; ruim 20 procent krijgt een sociale zekerheidsuitkering. Maar pakweg de helft van de uitgestroomde mensen ging elders aan de slag. Per saldo daalde het aantal banen in de bouw tussen 2008 en 2014 met liefst 79.000 mensen (onduidelijk is of, en hoeveel van die missende werkenden via uitzendbureaus weer in de bouw aan de slag zijn gegaan). Logisch dus dat jongeren niet massaal hebben gekozen voor een opleiding die ze klaarstoomt voor de bouw. Die wordt inmiddels weer neergezet als een sector met grote baankans, maar de studenten die nu afzwaaien, maakten hun keuze toen de bouw al het stempel van een probleemsector droeg.

De oplossing ligt niet in klagen dat het Nederlandse onderwijs geen goed geschoolde werknemers zou afleveren. We moeten ervoor zorgen dat werken in de bouwsector zelf aantrekkelijker wordt gemaakt.

Verder kleeft aan de bouw het imago dat het werk er fysiek zwaar is. Terecht of niet, maar bij elke discussie over langer doorwerken worden er te kust en te keur voorbeelden uit de bouw aangehaald om te illustreren dat dit voor mensen met een zwaar beroep toch echt niet gaat lukken. Dit is de tweede serieuze handicap bij het aantrekken van nieuwe mensen, zeker in een krapper wordende arbeidsmarkt. Het is geen irrationeel gedrag van scholieren als zij geen zin hebben in een loopbaan in een sector waarin ze een relatief grote kans lopen werkloos te worden en waarin je ook nog eens sneller dan gemiddeld slijt. Dan is het nogal makkelijk om het onderwijs verwijten te maken.

Inzetten op innovatie

Wat de bouwsector dan zou moeten doen om meer goedgeschoold arbeid aan te trekken? De sector kan beter inzetten op een meer innovatieve insteek. Het cyclische karakter kan bijvoorbeeld worden opgevangen door in slechte tijden niet massaal mensen te ontslaan, maar in te zetten op het instrument van de deeltijd-WW. Met daarbij als voorwaarde dat de deeltijdwerklozen dan wel direct de schoolbanken ingaan om te worden bijgeschoold op hun vakgebied. Ook moeten in deze sector medewerkers tijdig worden omgeschoold voor andersoortige functies. Dan kunnen zij hun loopbaan bijtijds op een ander spoor zetten, waardoor ze minder snel verslijten. Het werk kan bovendien fysiek lichter worden gemaakt door, nog meer dan nu al gebeurt, via innovatie het werkproces te verlichten. Denk aan prefab-constructies en de inzet van meer hijsapparatuur.

Het probleem van de bouwsector is er een van ons allemaal, want het land heeft veel extra huizen en infrastructuur nodig. De oplossing ligt niet in klagen dat het Nederlandse onderwijs geen goed geschoolde werknemers zou afleveren. We moeten ervoor zorgen dat werken in de bouwsector zelf aantrekkelijker wordt gemaakt. Als die sector het imago weet te krijgen van modern en innovatief, waarin het fysieke werk niet bovenmatig zwaar is en de baanzekerheid niet kleiner dan elders, als een sector waarin structureel in menselijk kapitaal wordt geïnvesteerd, dan zal de in- en uitstroom van het beroepsonderwijs zich vanzelf aanpassen.