Onderzoek: betrokkenheid wordt sterk beïnvloed door hoe werknemer baan ziet

Inleiding

Er zitten veel paradoxen in de arbeidseconomie. Bijvoorbeeld, hoewel sommige werklozen ongelukkig zijn als ze zonder werk zitten, doen sommigen er lang over om een baan te vinden. Een tweede voorbeeld heeft betrekking op de recente discussie over "bullshit jobs": sommige werknemers beschouwen hun job als sociaal nutteloos en weinig zinvol. Waarom blijven deze werknemers in dergelijke posities zitten, in plaats van op zoek te gaan naar een zinvollere carrière elders? 

Nieuw onderzoek werkoriëntaties

Recent onderzoek, gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), wijst erop dat werkoriëntaties - de overtuigingen over de rol van werk in iemands leven - een belangrijk mechanisme is dat onze keuzes en gedragingen op het werk verklaart. Dit wordt echter vaak niet onderkend. Het onderzoek, dat gebruik maakt van nieuw verzamelde gegevens in het Nederlandse Longitudinale Internet Studies voor de Sociale Wetenschappen (LISS) panel, onderzoekt hoe verschillende werkoriëntaties een rol spelen in werkbetrokkenheid, ontslagintenties en houdingen ten opzichte van werkinspanningen. Het onderzoek categoriseert werkoriëntaties in drie typen: individuen die werk zien als een baan om de rekeningen te betallen (voornamelijk voor het inkomen), als een carrière (voor promotie en sociale status), of als een roeping (voor persoonlijke voldoening en maatschappelijke bijdrage). Hoewel deze drie oriëntaties elkaar niet uitsluiten, hebben individuen de neiging om zich vooral met één ervan te associëren.

Figuur 1. Werkoriëntaties, het zoeken naar werk, inspanning, en houdingen ten opzichte van minimale inspanningen voor betaald werk.

Op basis van gegevens verzameld mede de Nederlandse LISS-studie. Bron: Nikolova (2024).

De belangrijkste bevinding van mijn onderzoek is dat werkoriëntaties gedrag op de werkplek zoals ontslagintenties, werkzoekgedrag en attitudes ten aanzien van betrokkenheid bij het werk significant voorspellen (zie Figuur 1). Werkoriëntaties verklaren ongeveer 40% van de variatie in ontslagintenties en werkzoekgedrag, en overtreffen daarmee de verklarende kracht van andere bekende factoren zoals werktevredenheid. Deze bevinding suggereert dat de betrokkenheid en acties van mensen op de werkplek sterk beïnvloed worden door hoe mensen hun werk zien: als een baan, een carrière of een roeping. Kortom, werkoriëntaties beïnvloeden de motivatie van mensen en hoe ze hun werk uitvoeren. Gezien deze bevindingen, stel ik dat het opnemen van werkoriëntaties in de (arbeids)economische literatuur een beter begrip kan bieden van de wereld van werk en trends op de arbeidsmarkt.

Slot

Het onderzoek heeft belangrijke gevolgen voor werkgevers, werknemers en beleidsmakers. Zo zouden werkgevers moeten begrijpen dat de visie van werknemers op hun baan van grote invloed kan zijn op hun inzet en productiviteit. Voor werknemers kan het herkennen van hun werkoriëntatie een leidraad zijn bij het maken van carrièrekeuzes en werktevredenheid. Beleidsmakers zouden rekening moeten houden met deze oriëntaties wanneer ze arbeidsbeleid om de betrokkenheid van werknemers te vergroten en hun verloop te verminderen ontwerpen.

Tegelijkertijd is er meer wetenschappelijk onderzoek nodig om de oorzaken en gevolgen van werkoriëntaties volledig te begrijpen. Toekomstig onderzoek moet nagaan of werkoriëntaties constant blijven over tijd of juist veranderen door levensgebeurtenissen, loopbaanovergangen of economische verschuivingen. Hiervoor zijn longitudinale studies nodig die de houding van individuen ten opzichte van hun werk over meerdere jaren volgen.

Het zou in deze context ook waardevol zijn om te onderzoeken hoe moderne werkomgevingen, beïnvloed door technologie en de opkomst van thuiswerken, deze oriëntaties bepalen. Transnationale studies zouden ook culturele of economische invloeden kunnen onthullen op hoe individuen hun rol op de werkplek zien. Deze stappen zijn cruciaal voor het ontwikkelen van een effectiever werkgelegenheidsbeleid en strategieën voor de werkplek.