Thuisvoordeel kunstgras is een mythe

Onderwerp:
stadion
Patrick Rasenberg, Flickr.
Voetbalclubs die op kunstgras spelen ontlenen daar geen thuisvoordeel aan. Dit stellen de Tilburgse economen Jan van Ours en Martin van Tuijl. Ze laten dit zien aan de hand van een analyse van wedstrijdresultaten in de eerste divisie en de eredivisie. Ze vergelijken prestaties van clubs op kunstgras met eerdere prestaties van dezelfde clubs op natuurgras (waarbij de tegenstanders steeds clubs zijn die hun thuiswedstrijden op natuurgras afwerken).

Veel kunstgras in Nederlandse competitie

De Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB) organiseerde op 15 december jl. een besloten conferentie over de toekomst van het vaderlandse voetbal. Een van de onderwerpen daarbij was, naar verluidt, de opmars van het kunstgras in het Nederlandse profvoetbal. In Duitsland, Engeland en Spanje voetbalt op het hoogste niveau geen enkele club op kunstgras. De topdivisies in Italië, Portugal en Frankrijk kennen ieder slechts één club die haar thuiswedstrijden niet op natuurgras speelt. In de Nederlandse eredivisie spelen zes clubs thuis op kunstgras. Deze toppositie is opmerkelijk, gegeven het alom aanwezige gras in Nederland. Noch het vaderlandse klimaat noch een gebrek aan kennis vormen een obstakel voor het aanleggen en onderhouden van mooie speelvelden met natuurgras. De opkomst van het kunstgras heeft meer te maken met de financiën dan met de sportieve afweging, als zou profvoetbal op een kunstgrasveld beter tot zijn recht komen. Volgens sommigen leidt kunstgras zelfs tot competitievervalsing (Muller, 2014 en Zonneveld, Algemeen Dagblad, 2014). Op deze laatste kwestie gaan wij hier in. Daartoe hebben we wedstrijden geanalyseerd uit zowel de eredivisie als de eerste divisie, en wel voor de seizoenen 1996/1997 tot en met 2013/2014.

Voor- en nadelen voetballen op kunstgras

Aan het voetballen op kunstgras is een aantal voordelen en nadelen verbonden. De keuze van een betaald voetbalclub voor kunstgras berust voornamelijk op financiële overwegingen (sport.infonu.nl, 2014). Zo zijn de onderhoudskosten lager, een belangrijk argument, omdat de beschikbare middelen in het profvoetbal nu eenmaal krap zijn. FC Utrecht, dat overigens zelf niet op kunstgras speelt, gaat uit van een jaarlijkse kostenreductie van circa 500.000 euro. Bovendien bevordert kunstgras de exploitatiemogelijkheden van een stadion. Alternatieve evenementen zoals popconcerten zijn immers zelfs tot kort voor de wedstrijd mogelijk, zonder dat het veld al te veel schade ondervindt. Ten slotte zal het aantal afgelastingen dalen, zij het niet helemaal tot nul. De weersomstandigheden kunnen immers nog altijd leiden tot afgelastingen vanwege de veiligheid van de toeschouwers in verband met gevaarlijke verkeerssituaties.

Daarnaast zijn er sportieve voordelen (sport.infonu.nl, 2014). Het eerste elftal kan relatief vaak in het stadion trainen. Het veld is immers zwaarder belastbaar. Deze trainingen bootsen de wedstrijdomstandigheden natuurlijk beter na. Thuisspelende teams hebben altijd een thuisvoordeel vanwege de steun van het publiek. Een kunstgrasveld zou de thuisclub een extra direct thuisvoordeel op kunnen leveren, tenzij de tegenstander zelf ook de beschikking heeft over een kunstgrasveld. Bovendien heeft de trainer-coach van de uitspelende ploeg wellicht de neiging blessuregevoelige spelers niet op te stellen. Indien deze spelers de toppers uit een kwalitatief heterogene selectie zijn, levert deze handelswijze ook nog een relatief groot extra – indirect – thuisvoordeel op. Ook de jeugdspelers kunnen hun wedstrijden in het stadion afwerken. Dit verhoogt uiteraard de kwaliteit van hun opleiding. Daartegenover staan gezondheidsrisico’s. Het blessurespook waart immers continu rond op het minder flexibele kunstgras.

Analyse

We analyseren uitslagen van wedstrijden uit zowel de eredivisie als de eerste divisie. Daarbij laten we de thuiswedstrijden van clubs die hun thuiswedstrijden altijd op natuurgras hebben gespeeld buiten beschouwing. Ook hebben we alleen thuiswedstrijden van clubs meegenomen die thuis complete seizoenen op één type speelveld hebben afgewerkt. Daarom is ADO Den Haag buiten de boot gevallen omdat de aanleg van hun kunstgrasveld tijdens een seizoen (2013/2014) plaatsvond.

We vergelijken wedstrijdresultaten van clubs op een kunstgrasveld met de – eerdere – wedstrijdresultaten van dezelfde clubs op een natuurgrasveld. De tegenstanders zijn steeds clubs die hun thuiswedstrijden op natuurgras afwerken. We laten wedstrijden tussen twee clubs met een kunstgrasveld buiten beschouwing. Uit deze categorie zijn vooralsnog onvoldoende wedstrijden beschikbaar. Pas sedert het seizoen 2013/14 zijn er immers veel “kunstgras-kunstgras” wedstrijden. We bekijken vier uitkomsten van wedstrijden, namelijk het aantal punten, de fractie gewonnen wedstrijden, de fractie verloren wedstrijden en het doelsaldo.

De opzet van de analyse is als volgt. Als voorbeeld nemen we hier even het aantal punten. Voor seizoenen waarin een club (nog) op natuurgras speelde vergelijken we het gemiddelde aantal punten in thuiswedstrijden met het gemiddelde aantal punten in uitwedstrijden. Hierdoor houden we rekening met de mogelijkheid dat een club het ene seizoen sterker is dan het andere seizoen.

Tabel 1 laat zien dat Excelsior in de thuiswedstrijden op natuurgras gemiddeld 0,94 punt behaalde en in uitwedstrijden 0,61 punt. Excelsior had dus een thuisvoordeel op natuurgras van 0,33. In de seizoenen dat Excelsior op kunstgras speelde bedroeg het gemiddeld aantal punten thuis 1,13 tegenover een gemiddeld aantal punten uit dat gelijk is aan 0,47. Het thuisvoordeel op kunstgras bedroeg dus 0,66 punt. Met andere woorden, het thuisvoordeel van kunstgras is groter dan het thuisvoordeel van natuurgras. Het effect van kunstgras voor Excelsior is 0,33 punt per wedstrijd.

Tabel 1. Gemiddeld aantal punten per wedstrijd op natuurgras en kunstgras

punten

Noot. Achter elke club staan tussen haakjes het aantal seizoenen gespeeld op natuurgras, resp. kunstgras.

Eredivisie en eerste divisie

Tabel 1 geeft voor de eredivisie en eerste divisie de resultaten weer van onze berekeningen. Voor de eredivisieclubs varieert het effect van kunstgras van gemiddeld +0,93 punt voor Cambuur tot -0,67 punt voor PEC Zwolle. Gemiddeld over de vier clubs is het effect +0,16 punt. Voor de eerste divisieclubs lopen de resultaten van het effect van kunstgras op het aantal behaalde punten per wedstrijd uiteen van +0,72 punt voor VVV Venlo tot -0,81 punt voor Heracles Almelo (in de seizoenen 2003/2004 en 2004/2005). Gemiddeld over alle eerste divisieclubs is het effect van kunstgras nagenoeg gelijk aan nul.

In Tabel 2 geven we de resultaten weer van het effect van kunstgras op alle uitkomsten. De resultaten zijn voor wat betreft het aantal punten identiek aan die van Tabel 1, met dien verstande dat in Tabel 2 wordt aangegeven of het geschatte effect significant verschilt van nul. In de eredivisie constateren we bij SC Cambuur significant positieve effecten op het aantal punten (+0,93), terwijl de kans op winst 48 procent groter is. Let wel, voor SC Cambuur vinden we in de eerste divisie, geen significante effecten. Voor de eerste divisie vinden we voor Heracles Almelo een significant negatief effect op punten (-0,81), terwijl de kans op winst 28 procent kleiner, de kans op verlies 25 procent groter en het doelsaldo met -1,10 een stuk slechter is. Voor RBC Roosendaal, dat ondertussen geen betaald voetbal meer speelt, constateren we een significant kleinere kans op verlies (36 procent). Over het algemeen vinden we weinig significant effecten terwijl de niet-significante effecten soms positief en soms negatief zijn. We vinden geen systematisch thuisvoordeel voor clubs die op kunstgras spelen.

Tabel 2. Effect kunstgras op wedstrijdresultaat - aantal punten, kans op winst en verlies, doelsaldo

effect

Noot. Het geschatte model: Rjt = at + b.Hjt + c.Kjt + ejt,
waarbij R = resultaat, H = thuiswedstrijd, K = kunstgras, j=wedstrijd, t = seizoen, at = vast effect voor seizoen t, b = thuisvoordeel, c = effect kunstgras, e = storingsterm. De vergelijking is geschat voor elke club afzonderlijk. In de tabel zijn alleen de resultaten voor c weergegeven. N = het aantal waarnemingen. De vetgedrukte getallen verschillen significant van 0 (5 en 10%-niveau).
Leeswijzer. Door het kunstgras heeft Excelsior per thuiswedstrijd 0.33 meer punten, 12 procent meer kans om te winnen, 10 procent meer kans om te verliezen en een beter doelsaldo van 0.37.

Conclusies

Al met al vinden we weinig tot geen effecten van het spelen op kunstgras. Er is in ieder geval geen sprake van een systematisch thuisvoordeel voor clubs die op kunstgras spelen. Het toeval blijkt een grote rol te spelen. Dat is ook het mooie van voetbal. Sommige teams zijn systematisch beter dan andere teams maar de uitslag van een wedstrijd is nagenoeg onvoorspelbaar en wordt zeker niet beïnvloed door het type grasveld. Clubs gaan over op kunstgras uit financiële overwegingen. De afkeer van kunstgras is vanuit een oogpunt van competitievervalsing eerder emotioneel dan rationeel.

Referenties

Welke clubs spelen op kunstgras?’. (geraadpleegd op 8 januari 2015)

Bewezen: groter thuisvoordeel op kunstgras’, Thijs Zonneveld, Algemeen Dagblad, 26 oktober 2014. (geraadpleegd op 8 januari 2015)

Eén kunstgrasveld in de Eredivisie is al erg genoeg’, Lex Muller, Voetbalzone, 5 november 2014. (geraadpleegd op 8 januari 2015)

Te citeren als

Jan van Ours, Martin van Tuijl, “Thuisvoordeel kunstgras is een mythe”, Me Judice, 1 februari 2015.

Copyright

De titel en eerste zinnen van dit artikel mogen zonder toestemming worden overgenomen met de bronvermelding Me Judice en, indien online, een link naar het artikel. Volledige overname is slechts beperkt toegestaan. Voor meer informatie, zie onze copyright richtlijnen.

Afbeelding
Patrick Rasenberg, Flickr.

Ontvang updates via e-mail